Ożywające w miarę umierania

W roku 1790 wydzielono katolicki Cmentarz Powązkowski (dziś Stare Powązki), 2 lata po nim zorganizowano Cmentarze Ewangelicko-Augsburski oraz Ewangelicko-Reformowany, a w 1806 r. Cmentarz Żydowski. W latach 40. XIX w. dołączył do nich Muzułmański Cmentarz Kaukaski, a po jego zamknięciu, w roku 1867 utworzono Muzułmański Cmentarz Tatarski. W 1912 r. powstała (oddalona od pozostałych o ok. 2 km) ostatnia z powązkowskich nekropolii: Cmentarz Wojskowy – potem „komunalny”.

Katolicki i Żydowski były na Powązkach cmentarzami elitarnymi, na których grobowce wznosili artyści rzeźbiarze i wybitni rzemieślnicy kamieniarscy.

Cmentarz Powązkowski, otwarty 230 lat temu, miał na początku powierzchnię niespełna 2 ha. Teraz z obszarem zajmującym 43 ha dorównuje pod tym względem Watykanowi. Na Powązkach znajduje się ok. 75 tys. grobów, ale to tylko wierzchnia warstwa upływu czasu: w powązkowskiej ziemi spoczywa milion osób.

Na „Górce” cmentarza Łyczakowskiego spoczywają obrońcy Lwowa – lwowskie „orlęta”. To młodzież i dzieci, które wspólnie z dorosłymi zaatakowały w 1918 r. żołnierzy armii austro-węgierskiej pochodzenia ukraińskiego po proklamacji Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Walka o polskość miasta kosztowała życie 120 uczniów, oraz 76 studentów, nie licząc dorosłych. Zorganizowanie miejsca pochówku dla obrońców Lwowa było inicjatywą Marii Ciszkowej, opłakującej poległego syna. „Orlęta” spoczywają w rzędach identycznych grobów o takich samych krzyżach, postawionych rzędami celowo - na podobieństwo pochówków wojskowych.

Po II wojnie światowej Powązki były jedyną dzielnicą Warszawy, której nie odbudowano, ale cmentarze zachowały się tam całkiem nieźle.

Groby na Rossie rozrzucone są bez ładu i składu wyjątkiem od tej reguły jest kwatera żołnierska, na której spoczywają polscy oficerowie i ochotnicy polegli w latach 1919-1920 w walkach o Wilno, a także żołnierze Armii Krajowej, którzy zginęli podczas operacji Ostra Brama w 1944 roku. W niej groby stoją jeden za drugim w równych „żołnierskich” szeregach.

Aleja zasłużonych na Rakowickim to prawdziwy krakowski „korowód”, jak z piosenki Grechuty: Piotr Skrzynecki, sam Grechuta, „Dulski” Wajdy - Jerzy Bińczycki, aktorka Barbara Kwiatkowska-Lass, poeta Tadeusz Śliwiak, a w grobowcach rodzinnych Kossakowie czy noblistka Wisława Szymborska.