Recenzja książki Eriki Fatland „Sowietstany”

Norweska reportażystka i antropolożka wyruszyła w podróż do tytułowych „Sowietstanów”, by przekonać się na własne oczy, co lata sowietyzacji uczyniły z Azji Środkowej, odkryć pokłady dawnych, mitycznych często cywilizacji i przyjrzeć się bliżej niezwykle autorytarnym reżimom w większości z tych państw. Powstała z tego niezwykle interesująca relacja z bizantyjskiego rozmachu regionalnych satrapów, biedy, korupcji, ale też tygla kultur, który tak samo pogrążony jest w przeszłości jak i teraźniejszości.

Razem z Fatland odwiedzamy więc kipiące luksusem i nowoczesnością metropolie, żyjącą tradycjami prowincję. Poznajemy skazane na zapomnienie ludy oraz rodzące się w bólach tożsamości narodowe krajów Azji Środkowej. Sypiące się radzieckie bloki i dziurawe drogi sąsiadują tu z perłami architektury świata Islamu i znacznie starszych cywilizacji. Monumentalne góry stoją dumnie niedaleko od nieprzyjaznych pustyni. Cuda natury przeplatają się z katastrofami ekologicznymi, do których doprowadziły fatalne w skutkach pomysły komunistów – od skażenia nuklearnego na poligonie w kazachskim Semipałatyńsku po wysychające Jezioro Aralskie.

Azja Środkowa to fascynujący, choć nie zawsze otwarty na przybyszy z zewnątrz region. Norweska reportażystka prowadzi nas przez jego meandry z ogromnym znawstwem, pokazując złożoność tego tylko pozornie jednolitego regionu świata.

Erika Fatland, „Sowietstany. Podróż po Turkmenistanie, Kazachstanie, Tadżykistanie, Kirgistanie i Uzbekistanie”, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2016