Województwo i Warszawa zacieśniają współpracę w walce ze smogiem

Samorząd Mazowsza, w ramach prac nad nowym programem ochrony powietrza dla stref w województwie mazowieckim, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu, zlecił przygotowanie analiz[1], na podstawie których możliwe byłoby zaostrzenie przepisów uchwały. Ich celem było sprawdzenie ewentualnych efektów wprowadzenia zakazu spalania paliw stałych w Warszawie dla poprawy jakości powietrza w stolicy. Ogrzewanie paliwami stałymi miałoby wówczas być zastąpione w 50 proc. ogrzewaniem z sieci centralnego ogrzewania, a w 50 proc. gazowym. Wynik jest jednoznaczny – spadek wszystkich analizowanych zanieczyszczeń. I co istotne liczba osób narażonych na skażenie pyłem PM2,5 i jego konsekwencje spadłaby z 1,6 mln do 13 tys. osób! – Spalania węgla nie można zakazać z dnia na dzień. Wprowadzenie tak znaczącego zaostrzenia postanowień uchwały musi być dobrze przemyślane i racjonalnie realizowane. Cieszy nas deklaracja Warszawy o gotowości do zmian. My jako samorząd Mazowsza deklarujemy pomoc organizacyjną, ale też finansową w ramach środków unijnych i środków z budżetu województwa – podkreśla członek zarządu województwa mazowieckiego Elżbieta Lanc.

– Walka o czyste powietrze w stolicy jest moim priorytetem. Inwestujemy w ekologiczny transport publiczny, zieleń oraz wspieramy warszawianki i warszawiaków w wymianie tzw. „kopciuchów”. Chcemy wyeliminować węgiel używany w indywidualnych źródłach ogrzewania oraz wprowadzić zakaz palenia w kominkach i innych urządzeniach niebędących głównymi źródłami ciepła w dniach z prognozowanym przekroczeniem normy jakości powietrza. Zgodnie z przewidywaniami, będziemy mogli wdrożyć przepisy w IV kwartale 2023 roku. Natomiast już dziś mamy atrakcyjny program dotacyjny do ekologicznych źródeł ogrzewania. Warszawiacy, którzy w tym roku złożą wniosek do miasta o dofinansowanie likwidacji starego pieca mogą liczyć na 100% pokrycia kosztów inwestycji – mówi prezydent m.st. Warszawy Rafał Trzaskowski.

W podpisanej na Kongresie Czystego Powietrza deklaracji samorządy wojewódzki i stołeczny zapowiadają, obok ścisłej współpracy nad zaostrzeniem przepisów uchwały  antysmogowej, rzetelną wymianę informacji, dającą możliwość właściwego diagnozowania problemów i doboru adekwatnych środków, prowadzenie działań podnoszących efektywność egzekwowania zapisów uchwały antysmogowej oraz prowadzenie akcji informacyjno-edukacyjnych zwiększających świadomość społeczną w zakresie zagrożeń wynikających z zanieczyszczeń powietrza oraz podejmowanie działań rozszerzających współpracę o kolejnych partnerów, tak aby działania realizowane były w coraz szerszym zakresie i przynosiły coraz lepsze efekty.

MAZOWSZE WALCZY ZE SMOGIEM I CZASEM

Prace nad nowym programem ochrony powietrza dla stref w województwie mazowieckim, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu wchodzą w decydującą fazę. Już na początku marca projekt dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko zostanie poddany szerokim konsultacjom społecznym, a także opiniowaniu m.in. przez Ministerstwo Klimatu, samorządowców czy Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska i Mazowieckiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Samorząd Mazowsza musi dopracować i wprowadzić nowy program do 15 czerwca 2020 r. Ten termin wynika m.in. z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z lutego 2018 r., w którym  orzeczono, że Polska, złamała prawo Unii Europejskiej, dopuszczając do nadmiernych wieloletnich przekroczeń stężeń pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu, stanowiących zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Tylko terminowe określenie nowych programów ochrony powietrza może stanowić podstawę do wstrzymania wyroku i zapobiec wielomilionowym karom.  – Projekt naszego programu jest ambitny, i mimo że czas na realizację koniecznych działań jest krótki, to naszym zdaniem – realny. Najważniejszym zadaniem, z jakim będziemy się mierzyć w najbliższym czasie, jest szczegółowa inwentaryzacja źródeł niskiej emisji, a co za tym idzie zanieczyszczeń powietrza. Jest niezbędna, by móc prowadzić skuteczne działania zmierzające do poprawy jakości powietrza. Pomożemy samorządom środkami z UE, ale też z budżetu Mazowsza – zapewnia Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami, Emisji i Pozwoleń Zintegrowanych urzędu marszałkowskiego.

Tymczasem z analiz przeprowadzonych w dokumentacji będącej podstawą do określenia nowego programu wynika, że główną przyczyną występowania ponadnormatywnych stężeń  pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 i benzo(a)pirenu na Mazowszu jest emisja powierzchniowa związana z indywidualnym ogrzewaniem budynków. W przypadku pyłu zawieszonego PM2,5 duży wpływ ma również emisja napływowa. Z kolei przekroczenia dwutlenku azotu w aglomeracji warszawskiej są powodowane głównie przez emisję liniową związaną z ruchem pojazdów. Nowy program ochrony powietrza określa dwa główne działania naprawcze mające pomóc zmniejszać emisję powierzchniową – ograniczenie emisji substancji z procesu wytwarzania energii cieplnej dla potrzeb ogrzewania i przygotowania ciepłej wody w lokalach mieszkalnych, handlowych, usługowych oraz użyteczności publicznej oraz zwiększenie powierzchni zieleni w gminach miejskich województwa mazowieckiego. Wspomóc te działania mają m.in. szczegółowa inwentaryzacja źródeł niskiej emisji, likwidacja bezklasowych kotłów opalanych węglem kamiennym i węglem brunatnym, kotłów 3 i 4 klasy opalanych węglem kamiennym i drewnem oraz wymiana źródeł ogrzewania na elektryczne i OZE. Nie bez znaczenia jest również szeroka edukacja ekologiczna.

Dla aglomeracji warszawskiej, ze względu na przekroczenia dopuszczalnego poziomu dwutlenku azotu zaplanowano dodatkowe działania takie jak np. nasadzenia zieleni wzdłuż największych ciągów komunikacyjnych w Warszawie, poprawę jakości taboru komunikacji miejskiej czy rozwój komunikacji szynowej. – Przez lata wokół smogu transportowego narosło wiele mitów. Dziś nie pytamy już „czy” transport wpływa na zanieczyszczenie powietrza, ale w jaki sposób organizować miejską mobilność aby generować go jak najmniej. Na Kongresie rozmawiać będziemy więc zarówno o strefach czystego transportu i elektromobilności jak i np. pojawiającym się czasami postulacie bezpłatnej komunikacji miejskiej jako remedium na bolączki miast – podkreśla Adrian Furgalski, prezes Zespołu Doradców  Gospodarczych TOR sp. z o.o.

Po zrealizowaniu działań naprawczych emisja zanieczyszczeń powietrza na Mazowszu powinna zostać zmniejszona o 60 proc. dla pyłu zawieszonego PM10, 75 proc. dla pyłu zawieszonego PM2,5, 87 proc. dla benzo(a)pirenu i o 81 proc. dla ditlenku azotu.

10 MLN Z BUDŻETU MAZOWSZA NA OCHRONĘ POWIETRZA

Samorząd Mazowsza  po raz drugi uruchamia swój autorski program wsparcia ochrony powietrza. W tym roku radni województwa mazowieckiego na Mazowiecki Instrument Wsparcia Ochrony Powietrza przeznaczyli 10 mln zł. Tegoroczny nabór rusza 2 marca i potrwa do 31 marca br. W 2019 r. samorządy wnioskowały m.in. o wsparcie zakupu narzędzi i urządzeń do kontroli palenisk domowych, systemów informowania o jakości powietrza,  oczyszczaczy powietrza w budynkach użyteczności publicznej czy tworzenie terenów zielonych. W sumie dofinansowano 103 zadania. W tym roku program zakłada wsparcie, co jest nowością w stosunku do ubiegłorocznego naboru, dotacjami do 100 proc. kosztów kwalifikowanych zadań związanych z inwentaryzacją źródeł ciepła (jednak nie więcej niż 200 tys. zł). Gminy będą mogły również ubiegać się o refundację do 50 proc. kosztów kwalifikowanych w przypadku pozostałych zadań służących poprawie jakości powietrza (nie więcej niż 200 tys. zł).

17 MLN Z UE

28 lutego ruszy kolejny konkurs o fundusze europejskie na poprawę efektywności energetycznej budynków publicznych. W puli jest aż 17 mln zł, a wsparcie dla jednego projektu może wynieść maksymalnie nawet 4 mln zł. Stawką jest szansa na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, ale też niższe koszty energii. Beneficjenci zawalczą o wsparcie na m.in. roboty i materiały budowlane, dostawy, prace termomodernizacyjne, a także montażowe czy instalacyjne. Pomoc finansowa z UE obejmie również koszty usunięcia zbędnych barier architektonicznych. O unijne dofinansowanie ubiegać się mogą m.in.: samorządy, ich związki i stowarzyszenia, samorządowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, podmioty medyczne posiadające kontrakt z NFZ, instytucje kultury, szkoły wyższe, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y, kościoły i związki wyznaniowe, a także organizacje pozarządowe. Konkurs potrwa do 6 maja 2020 r.  Ze środków RPO WM 2014-2020 w ramach pięciu dotychczasowych konkursów z zakresu efektywności energetycznej dofinansowano 156 projektów kwotą ponad 320 mln zł.

[1] Badanie zostało przeprowadzone na zlecenie samorządu województwa mazowieckiego przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. w Gdańsku