Matura próbna z Operonem BIOLOGIA poziom rozszerzony. ARKUSZE, ODPOWIEDZI, ZADANIA

27 listopada to dla maturzystów dzień zmagań z przedmiotami dodatkowymi. Uczniowie mogli wybrać maturę próbną z następujących przedmiotów: historia, biologia, geografia, WOS, chemia, fizyka. Maturzyści próbną maturę z wybranego przedmiotu zaczęli pisać o godzinie 9. Na rozwiązanie zadań mają 180 minut, zaś o godzinie 14 uczniowie będą mogli mieli okazję sprawdzić, jak im poszła próbna matura, w tym również w także ci, którzy zdecydowali się pisać biologię. Pamiętajcie, że na SE.pl znajdziecie odpowiedzi i przykładowe rozwiązania. Już teraz zachęcamy do dzielenia się komentarzami i opiniami z próbnej matury z biologii z części rozszerzonej.

Czytaj: Matura próbna Operon 2014/2015. WOS, biologia, geografia, chemia, historia. Relacja na żywo

Zadanie 6. (0–3)
Rośliny, w celu utrudnienia samozapylenia, wykształciły różne mechanizmy ułatwiające zapylenie
obcym pyłkiem, czyli zapylenie krzyżowe. Do mechanizmów tych należy między innymi
dwupienność oraz przedsłupność.
a) Wyjaśnij, dlaczego samozapylenie jest dla roślin niekorzystne.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, w jaki sposób dwupienność i przedsłupność chronią przed samozapyleniem.
Dwupienność: .....................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Przedsłupność: ....................................................................................................................................
...............................................................................................................................

Zadanie 8. (0–3)
Na schemacie przedstawiono jedną z faz mechanizmu podwójnego oddychania u ptaków.
tchawica oskrzele główne
worki przednie worki tylne
a) Określ, którą fazę (wdech czy wydech) mechanizmu podwójnego oddychania przedstawiono
na powyższym schemacie. Uzasadnij swoją odpowiedź.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
b) Podaj jedną funkcję, jaką – oprócz umożliwienia podwójnego oddychania – pełnią worki
powietrzne.
..............................................................................................................................................................
c) Wyjaśnij, dlaczego podwójne oddychanie nie byłoby wydajne, gdyby worki powietrzne brały
udział w wymianie gazowej.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

Zadanie 9. (0–4)
Trzecie oko ciemieniowe to narząd położony w otworze między kośćmi ciemieniowymi, który
został stwierdzony już u kopalnych bezżuchwowców. Pierwotnie miał normalnie wykształcony
nerw wzrokowy biegnący od niego do ośrodka wzrokowego w korze mózgowej. W trakcie ewolucji
u większości zwierząt narząd ten został jednak utracony, a pozostałością po nim u gadów,
ptaków i ssaków jest szyszynka.
Współcześnie oko ciemieniowe występuje tylko u niektórych grup zwierząt, zwłaszcza u prymitywnych
gadów, takich jak hatteria, a pełnione przez nie funkcje nie są do końca jasne. Nie rejestruje ono
obrazu, może jednak odbierać proste bodźce świetlne, absorbować promieniowanie niezbędne do
produkcji witaminy D, określać dobowy rytm światła i ciemności oraz brać udział w termoregulacji.
a) Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących oka ciemieniowego. Zaznacz literę P,
jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe.
Stwierdzenie
1. Szyszynka jest narządem homologicznym do oka ciemieniowego. P F
2. Oko ciemieniowe wyewoluowało w erze mezozoicznej. P F
3. Oko ciemieniowe może się przyczyniać do produkcji witaminy D poprzez
absorpcję promieniowania ultrafioletowego. P F
4. Pierwotnie bodźce odbierane przez oko ciemieniowe były odbierane przez
ośrodek wzrokowy

Zadanie 10. (0–3)
Niedobory witamin często mają bardzo poważne skutki. Na przykład niedobór witaminy D
może być jedną z przyczyn osteoporozy. W celu zlikwidowania niedoboru witaminy D przepisuje
się preparaty zawierające ten związek. Jeśli jest on przyjmowany w postaci tabletek lub
kapsułek, zaleca się popijanie ich mlekiem.
a) Wyjaśnij, dlaczego zaleca się popijanie kapsułek zawierających witaminę D mlekiem.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
b) Nazwom witamin (kolumna I) przyporządkuj skutki ich niedoboru (kolumna II).
I
1. witamina B9 (kwas foliowy)
2. witamina K (filochinon)
3. witamina A (retinol)
4. witamina C (kwas askorbinowy)
II
A. Kruchość i pękanie naczyń krwionośnych.
B. Nieprawidłowy rozwój układu nerwowego płodu.
C. Wydłużenie czasu krzepnięcia krwi.
D. Nadmierna wrażliwość na światło.
E. Nadmiernie rogowaciejący i złuszczający się naskórek.
..............................................................................................................................................................

Zadanie 11. (0–1)
Chemioterapia to metoda leczenia nowotworów polegająca na podawaniu leków cytostatycznych,
hamujących podziały komórkowe. Ich stosowanie wiąże się z licznymi działaniami niepożądanymi.
Wiele z nich wynika z tego, że leki cytostatyczne działają na wszystkie szybko
dzielące się komórki, nie tylko na te nowotworowe. Wpływają zatem niekorzystnie między
innymi na komórki szpiku kostnego oraz komórki nabłonkowe układu pokarmowego.
Oceń, czy stwierdzenie „jednym z działań niepożądanych będących skutkiem chemioterapii
jest znaczące obniżenie odporności organizmu” jest prawdziwe. Uzasadnij swoją odpowiedź.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

Zadanie 13. (0–2)
Moszna (worek mosznowy) to skórno-mięśniowe uwypuklenie ściany jamy brzusznej, w którym
znajdują się jądra. Występuje u wielu gatunków ssaków lądowych, w tym u człowieka. Jej
cechą charakterystyczną jest kurczenie się w czasie chłodu.
a) Uzasadnij, że kurczenie się moszny w czasie chłodu pozwala na utrzymanie w jądrach temperatury
odpowiedniej dla dojrzewania plemników.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
b) Określ, do którego rzędu cech płciowych należą jądra i chroniąca je moszna.
Jądra: ...................................................................................................................................................
Moszna: ...............................................................................................................................................

Zadanie 19. (0–2)
Ogniska różnorodności biologicznej to obszary o szczególnie dużej liczbie gatunków. Dodatkowym
kryterium, które wyróżnia te miejsca na Ziemi, jest występowanie bardzo licznych
endemitów.
a) Podkreśl nazwy dwóch biomów, w których są zlokalizowane ogniska różnorodności biologicznej.
stepy, roślinność twardolistna, wilgotne lasy równikowe, lasy liściaste strefy umiarkowanej, lasy
borealne
b) Wyjaśnij, czym są gatunki endemiczne.
..............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

Zadanie 20. (0–2)
Na ciele samców gupików występują barwne plamy. Samce o dużych jaskrawych plamach są
preferowane przez samice. Na karaibskiej wyspie Trynidad przeprowadzono badania nad gupikami,
aby sprawdzić, czy drapieżnictwo, poprzez dobór naturalny, ma wpływ na ubarwienie
samców gupików. Przygotowano dwa typy doświadczalnych zbiorników wodnych. W zbiornikach
pierwszego typu występowały gupiki i intensywnie polujące na nie pielęgnice szczupakowate,
które preferowały osobniki dorosłe gupików. W zbiornikach drugiego typu nie było gupików,
były natomiast strumieniaki, które mniej aktywnie polują na gupiki i preferują osobniki
młode. Ze zbiorników wodnych pierwszego typu (populacja źródłowa gupików) przeniesiono
200 gupików do zbiorników ze strumieniakami (populacja przemieszczona). Następnie w obu
typach zbiorników obserwowano kolejne pokolenia dorosłych samców i liczono jaskrawe plamki
na ich ciele oraz szacowano powierzchnię tych plam.
Na wykresach przedstawiono wyniki po 22 miesiącach badań, w czasie których przeminęło 15
pokoleń gupików.

a) Na podstawie wyników badań przedstawionych na wykresach sformułuj wniosek dotyczący
zależności między powierzchnią barwnych plamek na ciałach samców gupików a populacją,
do której one należą.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
b) Podaj nazwę typu doboru odpowiedzialnego za wykształcenie barwnych plamek na ciele
samców gupików.
..............................................................................................................................................................
Zadanie 21. (0–2)
Linie papilarne to listewki skórne układające się w charakterystyczny sposób na skórze opuszków
palców rąk oraz na wewnętrznej powierzchni dłoni, na palcach stóp, na wargach, a u niektórych
gatunków – także na spodniej stronie ogona. Występują u wszystkich ssaków naczelnych.
Ich obecność stwierdzono również u koali.
a) Podaj funkcję, jaką pełnią linie papilarne.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
b) Określ, czy powstanie linii papilarnych u ssaków naczelnych i koali jest przykładem procesu
dywergencji, czy konwergencji. Swoją odpowiedź uzasadnij.
..............................................................................................................................................................

ODPOWIEDZI

ZADANIE 6

a) Samozapylenie jest dla roślin niekorzystne, ponieważ uniemożliwia mieszanie
się genów między osobnikami/ogranicza możliwość rekombinacji
genów/zmniejsza zróżnicowanie genetyczne osobników potomnych.
1 pkt – za podanie poprawnego wyjaśnienia
0 pkt – za podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzi
b) Dwupienność: uniemożliwia samozapylenie, ponieważ kwiaty męskie
i kwiaty żeńskie powstają na różnych osobnikach.
Przedsłupność: w kwiatach obupłciowych słupki dojrzewają przed pręcikami,
więc mogą przyjąć pyłek tylko z innych kwiatów, w których pręciki
zdążyły już dojrzeć.
2 pkt – za podanie poprawnego wyjaśnienia, w jaki sposób oba mechanizmy
chronią przed samozapyleniem
1 pkt – za podanie poprawnego wyjaśnienia, w jaki sposób tylko jeden z mechanizmów
chroni rośliny przed samozapyleniem
0 pkt – za podanie niepoprawnego wyjaśnienia, w jaki sposób oba mechanizmy
chronią przed samozapyleniem, lub brak odpowiedzi

ZADANIE 8

Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Na schemacie przedstawiono wdech, ponieważ powietrze przepływa
z tchawicy do oskrzeli (a nie w odwrotnym kierunku).
– Na schemacie przedstawiono wdech, ponieważ płuca są zasilane powietrzem
z oskrzeli, a nie z worków tylnych.
1 pkt – za poprawne określenie fazy oraz podanie poprawnego uzasadnienia
0 pkt – za poprawne określenie fazy, ale niepoprawne uzasadnienie lub brak
uzasadnienia, lub niepoprawne określenie fazy, lub brak odpowiedzi
b) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– zmniejszają ciężar ciała/kości
– biorą udział w termoregulacji
1 pkt – za podanie poprawnej funkcji
0 pkt – za podanie niepoprawnej funkcji lub brak odpowiedzi
c) Podwójne oddychanie nie byłoby wydajne, gdyby worki powietrzne brały
udział w wymianie gazowej, ponieważ w jej trakcie oddawałyby tlen (a
dostawałyby CO2), przez co nie mogłyby go dostarczać płucom podczas wydechu.
1 pkt – za podanie poprawnego wyjaśnienia
0 pkt – za podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzi
0–3
ZADANIE 9

a) 1. – P, 2. – F, 3. – P, 4. – F
2 pkt – za podanie czterech poprawnych odpowiedzi
1 pkt – za podanie trzech poprawnych odpowiedzi
0 pkt – za podanie dwóch lub jednej poprawnej odpowiedzi lub podanie
niepoprawnych odpowiedzi, lub brak odpowiedzi
b) płat ciemieniowy
1 pkt – za poprawne określenie płatu
0 pkt – za niepoprawne określenie płatu lub brak odpowiedzi
c) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Duże natężenie światła hamuje, natomiast małe natężenie światła stymuluje
działalność wydzielniczą szyszynki.
– Przy oświetleniu dziennym szyszynka zaprzestaje wydzielania hormonu/
melatoniny, natomiast nocą wydziela jego/jej duże ilości.
1 pkt – za podanie poprawnego wyjaśnienia
0 pkt – za podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzi
0–4

ZADANIE 10

a) Zaleca się popijanie kapsułek zawierających witaminę D mlekiem, ponieważ
witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, a mleko zawiera tłuszcze.
Dzięki popijaniu mlekiem witamina D będzie więc lepiej wchłaniana.
1 pkt – za podanie poprawnego wyjaśnienia
0 pkt – za podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzi
b) 1 – B, 2 – C, 3 – E, 4 – A
2 pkt – za podanie czterech poprawnych przyporządkowań
1 pkt – za podanie trzech poprawnych przyporządkowań
0 pkt – za podanie dwóch lub jednego poprawnego przyporządkowania,
podanie niepoprawnych przyporządkowań lub brak odpowiedzi
0–3
11. Stwierdzenie jest poprawne, ponieważ chemioterapia niszczy komórki szpiku
kostnego, który jest odpowiedzialny za produkcję leukocytów/komórek
odpornościowych.
1 pkt – za poprawną ocenę stwierdzenia oraz podanie poprawnego uzasadnienia
0 pkt – za poprawną ocenę stwierdzenia, ale niepoprawne uzasadnienie lub
brak uzasadnienia, lub niepoprawną ocenę stwierdzenia