Depresja u dzieci i młodzieży – jak ją rozpoznać?

Czym jest depresja i jak się objawia?

W medycznych klasyfikacjach chorób depresja jest umieszczana w grupie zaburzeń nastroju (zaburzenia afektywne). O zespole depresyjnym mówi się w przypadku długotrwałego, szkodliwego i poważnego stanu, charakteryzującego się nadmiernym obniżeniem nastroju oraz innymi objawami psychicznymi, behawioralnymi i fizycznymi. Objawy depresyjne mogą współwystępować z innymi zaburzeniami, stanami lub być związane z trudnymi przeżyciami czy ciężkimi wydarzeniami życiowymi. Depresja jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży. Jej kliniczną formę stwierdza się u 1 proc. dzieci przedszkolnych, 2 proc. dzieci w przedziale wiekowym 6—12 lat oraz 4—8 proc. (a według innych badań nawet do 20 proc.) w grupie młodzieńczej. W okresie dzieciństwa zaburzenie depresyjne występuje równie często w przypadku obu płci. W okresie dojrzewania dwukrotnie częściej na depresję chorują dziewczynki. Najczęściej z depresją u dzieci współwystępują zaburzenia lękowe, ale może ona także towarzyszyć zaburzeniom zachowania (CD, ODD), zespołowi nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi (ADHD) oraz używaniu substancji psychoaktywnych.

Objawami depresji u dzieci są:
-  smutek i drażliwość,
-  spadek energii oraz nadmierna męczliwość,
- ograniczenie lub rezygnacja z zainteresowań i aktywności, które dotychczas sprawiały przyjemność,
- zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej (zarówno spowolnienie jak i pobudzenie)
-  poczucie braku nadziei lub sensu życia, a także bezradności  lub winy
- niskie poczucie własnej wartości,
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie,
- wzrost lub spadek apetytu oraz zmiana wzorca snu (trudności z zasypianiem lub wczesne wybudzanie)

Jak rozpoznać depresję u dzieci?

Należy pamiętać, że dzieci, zwłaszcza te młodsze, nie dysponują takim zasobem słownictwa, by z łatwością móc określić swoje stany emocjonalne. Takie pojęcia, jak poczucie własnej wartości czy sensu życia są jeszcze zbyt złożone, dlatego dzieci nie zawsze mają możliwość nazwania tego, czego doświadczają. Warto rozmawiać z dzieckiem o nastroju i uczuciach, ale też obserwować jego funkcjonowanie. Depresja może manifestować się poprzez następujące zachowania:

- trudności w funkcjonowaniu szkolnym (wycofanie z aktywności, spóźnienia, unikanie sprawdzianów, problemy z nauką i uwagą),
- niepokój wyrażany poprzez niespokojne ruchy (kręcenie się, drapanie, skubanie siebie lub przedmiotów) często w zestawieniu z wycofanym sposobem bycia (ciche, monotonne wypowiedzi, milczenie, ogólne spowolnienie i wycofanie),
- nagłe wybuchy złości, drażliwość, wzmożona płaczliwość,
- aspołeczne zachowania, brak chęci współpracy, sięganie po używki,
- skargi na bóle w ciele mimo braku przyczyny somatycznej.
U młodszych dzieci częściej obserwuje się drażliwość oraz objawy fizyczne. Mogą one skarżyć się na bóle brzucha, głowy, nóg. Widoczne jest też wycofanie, niska ekspresja emocjonalna. U starszych charakterystycznym objawem jest poczucie winy, braku sensu i bezradności. Dzieci te mogą mieć poczucie, że nikt ich nie kocha i same też nie lubić siebie. Z silnym i często występującym obrazem depresji mamy do czynienia wśród adolescentów. Wiąże się to z wpływem hormonów ale także presją szkolną i wrażliwością na niepowodzenia czy brak akceptacji ze strony grupy rówieśniczej. Pomiędzy 15 a 19 rokiem życia wzrasta znacznie ryzyko samobójstwa.

Leczenie depresji

W przypadku wyżej opisanych zmian w nastroju, zachowaniu i funkcjonowaniu dziecka lub nastolatka konieczna jest profesjonalna diagnoza i specjalistyczna konsultacja. Leczeniem depresji dziecięcej zajmują się psychiatrzy dziecięcy, psychoterapeuci i psychologowie. Ze względu na poważne ryzyko popełnienia przez dziecko samobójstwa, a także nawrotowość i przenoszenie w dorosłość choroby, nie warto odraczać leczenia. Depresja jest uleczalna. W przypadku dzieci podstawową metodą jest psychoterapia, a dodatkową leki. W procesie zdrowienia istotna jest pomoc dziecku w zrozumieniu choroby.

Autor: Kamila Sitkowska – Psycholog, Trener, Terapeuta dziecięcy - Fundacja Pomocy Psychologicznej i Edukacji Społecznej RAZEM www.razem-fundacja.org

Zobacz: Czym jest DEPRESJA SEZONOWA?

Przeczytaj też: Jedz zdrowo, nie będziesz cierpieć na depresję!