SUPER HISTORIA: Historyczne mogiły – ocalmy od zapomnienia

Kopciowo. Grób Emilii Plater

Chociaż zdania na temat historycznego znaczenia Emilii Plater są podzielone, a w obecnej pamięci żyje ona bardziej jako bohaterka wiersza „Śmierć Pułkownika” Adama Mickiewicza niż autentyczna postać, nie można kwestionować społecznego wpływu walczącej w powstaniu listopadowym kobiety, która do dziś pozostaje symbolem zrywu niepodległościowego. Ciało Emilii Broel-Plater spoczywa w Kopciowie, w południowej części Litwy, ok. 10 kilometrów od granicy z Polską. Bohaterka została pochowana na maleńkim cmentarzu niedaleko dworu Justianowo, gdzie zmarła. Pamięć o wojowniczej dziewicy dotychczas nie zginęła. W 2004 roku pomnik Plater został odrestaurowany, przeniesiono na niego napis ze starego kamienia. Na granitowym głazie pod obeliskiem z ciemnoszarego granitu możemy przeczytać „Mów Wieczny Pokoy”. W 1999 r. w centrum Kopciowa postawiono również pomnik bohaterki, na którym wyryto po litewsku fragment „Śmierci Pułkownika”.

Pamięci asów Polskiego lotnictwa

Wybór 28 sierpnia na dzień Święta Lotnictwa Polskiego nie jest przypadkowy. Tego dnia w 1932 r. Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura zwyciężyli podczas największej imprezy lotniczej na świecie. Chociaż nazwiska asów Polskiego lotnictwa stosunkowo często pojawiają się w charakterze patronów ulic czy szkół, to grobowiec lotników na Powązkach pozostaje w opłakanym stanie. Znicze słynnym pilotom możemy zapalić na alei zasłużonych w rzędzie I na grobie 151. To jednak nie jedyny pomnik wystawiony zasłużonym lotnikom. Symboliczne groby Żwirki i Wigury powstały z inicjatywy Aeroklubu Morawsko-Śląskiego w Ostrawie. Skromne nagrobki postawiono w Cierlicku w Czechach, gdzie w 1932 r. doszło do wypadku, w którym zginęli podniebni sportowcy. Polaków upamiętniono także na miejscu katastrofy, znanym dziś jako Żwirowisko.

Czytaj także: SUPER HISTORIA. Owocna katorga Piłsudskiego

Tu spoczywają Orlęta Lwowskie

Na stokach wzgórz w lwowskiej Pohulance znajduje się zaprojektowany w stylu art deco Cmentarz Obrońców Lwowa. Pochowano tam niemal trzy tysiące żołnierzy. Najmłodsze z Orląt Lwowskich, spoczywających na cmentarzu to Jaś Kukawski, który zginął mając zaledwie 9 lat. „Na te groby powinni z daleka przychodzić ludzie małej wiary, aby się napełnić wiarą niezłomną, ludzie małego ducha, aby się nadyszeć bohaterstwa. A że tu leżą uczniowie w mundurkach, przeto ten cmentarz jest jak szkółka, w której dzieci jasnowłose, błękitnookie nauczają siwych ludzi o tym, że ze śmierci ofiernej najbujniejsze wyrasta życie” – pisał Kornel Makuszyński. Cmentarz Obrońców Lwowa jest autonomiczną częścią ogromnej nekropolii, czyli Cmentarza Łyczakowskiego, na którym spoczywa ok. 300 tys. ciał, w tym wielu zasłużonych Polaków. Znajdziemy tu groby m.in. Marii Konopnickiej, Gabrieli Zapolskiej czy Artura Grottgera.

Czytaj także: SUPER HISTORIA: Królewski pogrzeb Wieszcza

Bohaterzy Bitwy o Anglię

W Bitwie o Wielką Brytanię bohatersko walczyło łącznie 145 polskich pilotów, ale na brytyjskich cmentarzach znajdziemy także wielu innych zasłużonych Polaków oraz tych, których los rzucił tu w poszukiwaniu lepszego, wolnego życia. Polskie groby znajdziemy m.in. na cmentarzu Gunnersbury w Londynie. Od 1976 r. stoi tam obelisk upamiętniający zbrodnię katyńską. Z kolei na cmentarzu Highgate (Wzgórze Orła Białego) pochowano uczestnika powstania listopadowego Stanisława Gabriela Worcella i uznanego rysownika Feliksa Topolskiego. W tamtejszych katakumbach złożono z kolei ciało Hermana Liebermana, bliskiego współpracownika gen. Władysława Sikorskiego. Znicze naszym lotnikom zapalić możemy również na cmentarzu w Newark on Trent, gdzie pochowano ponad 300 polskich pilotów, spadochroniarzy i weteranów. Kolejna ważna nekropolia to szkocki cmentarz w Wellshill, gdzie spoczywa 381 polskich żołnierzy. Pochowani to: 366 żołnierzy sił lądowych, 4 marynarzy, 9 lotników, 1 pielęgniarka i 1 ochotniczka.

Gdzie jest grób Hubala?

Niestety, wiele grobów bohaterów walk o niepodległość pozostaje nieznanych. W gronie zasłużonych Polaków, których miejsce pochówku zaginęło, znajduje się mjr Henryk Dobrzański, którego ciało po śmierci zostało zmasakrowane przez Niemców i wystawione na widok publiczny. Co się później stało ze szczątkami „Hubala”, do dziś nie wiadomo. Według jednej z teorii majora zakopano we wsi Wąsosz Górny. W latach 50. znaleziono ciało w mundurze II wojny światowej. Ówczesny proboszcz ks. Franciszek Bar pochował ciało w tajemnicy. Według niemieckiego oficera Heinricha Schreihaga, który ciało Dobrzańskiego widział po śmierci, pochowano go przy drodze leśnej do Cekanowa. Do tej pory jedynym grobem, którego doczekał się polski żołnierz jest symboliczny grób ustanowiony 30 kwietnia 2002 r. na Cmentarzu Partyzanckim w Kielcach. Na głazie wyryto płaskorzeźbę wzorowaną na pośmiertnych zdjęciach, które zrobili Niemcy. Na ramionach krzyża wzniesionego nad mogiłą można przeczytać „Mjr Henryk Dobrzański »Hubal«” 1897–1940 Pro memoria”.