- Artykuł 949 Kodeksu Cywilnego jednoznacznie wskazuje, że testament wydrukowany i tylko podpisany jest całkowicie nieważny
- Analiza prawa spadkowego ujawnia, dlaczego w testamencie spisanym w domu nie można zapisać komuś konkretnej rzeczy, na przykład mieszkania
- Pominięcie najbliższej rodziny w testamencie nie pozbawia jej prawa do zachowku, czyli gwarantowanej części spadku
- Eksperci prawni wskazują, że znowelizowane przepisy poszerzają możliwości skutecznego wydziedziczenia z rodziny w uzasadnionych przypadkach
Testament pisany ręcznie. Trzy warunki, bez których będzie nieważny
Samodzielne spisanie ostatniej woli to rozwiązanie, które ma taką samą moc prawną jak dokument przygotowany u notariusza. Taki testament, nazywany holograficznym, musi jednak spełniać trzy żelazne zasady, aby sąd uznał jego ważność. Zgodnie z artykułem 949 Kodeksu Cywilnego, przede wszystkim musi być on w całości napisany odręcznie przez spadkodawcę. Oznacza to, że nie można go wydrukować i jedynie podpisać – taki błąd to prosta droga do unieważnienia dokumentu.
Drugim kluczowym elementem jest własnoręczny podpis, który musi znaleźć się pod treścią rozporządzeń. Trzecia zasada dotyczy daty. Choć jej brak nie zawsze unieważnia dokument, to jej umieszczenie może okazać się absolutnie kluczowe, gdy istnieje kilka wersji testamentu lub pojawią się wątpliwości co do świadomości testatora w chwili jego tworzenia. Warto pamiętać, że niedopełnienie tych warunków, zwłaszcza odręcznego pisma i podpisu, to poważny sygnał alarmowy – testament zostanie uznany za całkowicie nieważny.
Czy w testamencie można zapisać komuś konkretną rzecz, np. mieszkanie?
Planując, jak napisać testament, warto pamiętać o jego kluczowym ograniczeniu. Można w nim rozporządzać majątkiem jedynie w formie udziałów procentowych lub ułamkowych. Oznacza to, że nie da się przypisać konkretnych przedmiotów, jak mieszkanie czy samochód, do wskazanej osoby. Takie szczegółowe dyspozycje, znane jako zapis windykacyjny, są możliwe wyłącznie w testamencie notarialnym. Prawo spadkowe jest też jednoznaczne w innej, ważnej kwestii: testament musi zawierać wolę tylko jednej osoby. Dokument spisany wspólnie, na przykład z małżonkiem, będzie z mocy prawa nieważny. Co równie istotne, ostatnią wolę może sporządzić wyłącznie osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona, czyli posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Wydziedziczenie a zachowek. Kiedy rodzina ma prawo do spadku mimo testamentu?
Nawet jeśli ostatnia wola pomija najbliższą rodzinę, polskie prawo rzuca jej koło ratunkowe w postaci zachowku. To specjalne uprawnienie chroni interesy małżonka, dzieci (a jeśli nie żyją – wnuków) oraz rodziców spadkodawcy, o ile byliby powołani do spadku z ustawy. Zachowek wynosi połowę udziału, który dana osoba otrzymałaby przy dziedziczeniu ustawowym. W przypadku osób małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy jest to aż dwie trzecie tej wartości.
Jedynym sposobem na całkowite pozbawienie prawa do zachowku jest wydziedziczenie z rodziny, które musi być jednak jasno i konkretnie uzasadnione w treści testamentu. Przyczyną może być na przykład uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy. To ważna informacja dla osób, które czują się pokrzywdzone przez bliskich. Co więcej, warto wiedzieć, że od lipca 2023 roku obowiązują znowelizowane przepisy. Poszerzyły one katalog sytuacji, w których można uznać kogoś za niegodnego dziedziczenia, co dodatkowo wzmacnia wolę testatora w uzasadnionych przypadkach.
Jak przechowywać testament? Sprawdzone sposoby na zabezpieczenie ostatniej woli
Prawidłowe przechowywanie testamentu to ostatni, ale równie ważny krok. Gotowy dokument można oczywiście trzymać w domu, jednak znacznie bezpieczniejszym rozwiązaniem jest przekazanie go zaufanej osobie lub złożenie w depozycie u notariusza. Notariusz może dodatkowo zarejestrować informację o testamencie w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT), który działa w Polsce już od 2011 roku. Taki wpis daje gwarancję, że po śmierci spadkodawcy każdy notariusz lub sąd z łatwością odnajdzie informację o istnieniu ostatniej woli. Niezależnie od wybranego miejsca, dobrą praktyką jest też wykonanie skanu lub zdjęcia testamentu i przechowywanie go w formie cyfrowej jako dodatkowej kopii zapasowej na spokojną głowę.
Podcasty
Playlisty tematyczne
