Pomniki gwiazd PRL. Zniszczona rzeźba Himilsbacha. Petycja o pomnik dla Maklakiewicza. Niezapomniani

Od 2020 roku na Placu Zygmunta Starego w Białobrzegach znajduje się pomnik-ławeczka Jeremiego Przybory (1915-2004). Mieszkał on nad Pilicą w Pacewie i często bywał w Białobrzegach. Pomnik wykonała Artystyczna Odlewnia Metali Art-Odlew z Opola. Autorem rzeźby jest z kolei Michał Dyląg. Na ławce leży otwarty zeszyt, w którym zapisany jest teks Konstantego Przybory – syna Jeremiego – mówiący o Pacewie nad Pilicą. Na oparciu ławki siedzi sójka – ptak, który został udomowiony przez Jeremiego Przyborę na działce w Pacewie. Przypomnijmy, że słynny poeta i tekściarz został pochowany na warszawskim Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym.

Inna ławeczka z Jeremim Przyborą  znajduje się na wzgórzu uniwersyteckim w Opolu. Towarzyszy mu Jerzy Wasowski (1913-1984) z którym współtworzył Kabaret Starszych Panów. Rzeźby wykonał w 2010 roku prof. Marian Molenda z Wydziału Sztuki Uniwersytetu Opolskiego. Na skwerze artystów są także pomniki z Agnieszki Osieckiej (odsłonięty w 2002), Wojciecha Młynarskiego, Marka Grechuty, Czesława Niemena, Jonasza Kofty i Jerzego Grotowskiego.

Ławeczka Marka Grechuty (1945-2006) została odsłonięta 22 października 2008 roku . Autorem rzeźby jest Wit Pichurski, a odlew wykonał Wiktor Chalupczok. Inicjatorem realizacji ławeczki-pomnika był historyk profesor Stanisław Sławomir Nicieja. Pomnik przedstawia artystę siedzącego na ławce. Na oparciu ławki widoczne są liście dzikiego wina, przypominające tytuł jednej z piosenek Grechuty „W dzikie wino zaplątani”. To nie jedyny pomnik Grechuty. Jego popiersie znajduje się także w Alei Sław na Skwerze Harcerskim w Kielcach/Ulokowano tam aż 47 rzeźb z twarzami znanych artystów. Uhonorowani zostali tak m.in. Zbigniew Cybulski, Charlie Chaplin, Wiesław Gołas, Jimi Hendrix, Marek Hłasko, Krzysztof Kieślowski, John Lennon, Czesław Niemen, Marilyn Monroe i Pablo Picasso. W Katowicach znajduje się także ławeczka Bronisława Opałki (1952-2018) – pomnik upamiętniający artystę kabaretowego Bronisława Opałkę, znanego z kreacji postaci Genowefy Pigwy. Odsłonięcie miało miejsce 25 czerwca 2022. Wykonawcą jest kielecki rzeźbiarz Sławomir Micek.

Jeśli chodzi o pomnik Czesława Niemena (1939-2004) to w Polsce znajdują się dwie jego podobizny, w Białogardzie (od czerwca 2019) i w Świebodzinie, gdzie jest jego ławeczka (odsłonięta w czerwcu 2009). Inicjatorem stworzenia ławeczki-pomnika było Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena. Projektantem i wykonawcą pomnika jest rzeźbiarz Robert Sobociński.

W Łodzi możemy znaleźć natomiast ławeczkę Juliana Tuwima (1894-1953) przy ul. Piotrkowskiej przed Pałacem Juliusza Heinzla. Rzeźba jest częścią tzw. Galerii Wielkich Łodzian. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Wojciech Gryniewicz. Pozostałe pomniki to: „Fortepian Rubinsteina” (2000) – autorem jest Marcel Szytenchelm, „Kufer Reymonta” (2001) – autorzy: Marcel Szytenchelm i Robert Sobociński, „Twórcy Łodzi Przemysłowej” (2002) – podobizny Izraela Poznańskiego, Karola Scheiblera i Henryka Grohmana – autor: Marcel Szytenchelm,  „Fotel Jaracza” (2006) – autorzy: Marcel Szytenchelm oraz Jerzy i Robert Sobociński i „Pomnik Lampiarza” (2007) – autor: Marcel Szytenchelm.

Sporo pomników znanych osób z okresu PRL ma Poznań. Jest tu m.in. popiersie Romana Wilhelmiego (1936-1991). Autorem rzeźby jest poznański artysta Roman Kosmala.  Pomnik, który kosztował ponad 85 tys. złotych, odsłonięto 3 listopada 2012, w ramach V Dni Romana Wilhelmiego, w 21. rocznicę śmierci aktora. W stolicy Wielkopolski jest także pomnik Bohdana Smolenia (1947-2016), usytuowany na skwerze przy zbiegu ulic Rybaki i Strzałowej. Wykonany z brązu, którego autorem jest Piotr Socha, został odsłonięty 11 czerwca 2021, tuż po 74. rocznicy urodzin artysty. W Poznaniu możemy natrafić także na pomnik Krzysztofa Komedy-Trzcińskiego (1931-1969). Pomnik odsłonięto 19 listopada 2010, o godz. 13.00, w ramach obchodów 90-lecia Uniwersytetu Medycznego. Komeda z wykształcenia był lekarzem - laryngologiem. Projektantem obiektu był Adam Dawczak-Dębicki. Monument z brązu przedstawia muzyka, z kamertonem przy uchu, przeglądającego "pod światło" klatki filmowe, wykonane ze szkła, zawierające zdjęcia z filmów, które współtworzył. W połowie marca 2012 pomnik został zniszczony (przewrócony i częściowo połamany) przez wandali. Renowacja odbyła się w Gdyni i kosztowała 80 tys. złotych.

W warszawie nie mamy wiele pomników osób, których popularność przypadała na okres Polski Ludowej. Na Saskiej Kępie znajduje się monument przedstawiający Agnieszkę Osiecką (1936-1997). Pomnik ulokowano przy skrzyżowaniu ul. Francuskiej i ul. Obrońców. Niedawno odsłonięto także mural z tą słynną autorką tekstów na osiedlu, gdzie mieszkała. Rzeźba autorstwa Dariusza i Teresy Kowalskich odlana została w Starachowicach. Jej odsłonięcie odbyło się 19 maja 2007 podczas Święta Saskiej Kępy.

Pomnik Jana Himilsbacha (1931-1988) w Mińsku Mazowieckim został odsłonięty w 2012 roku i zniszczony w 2021 przez 16-latka. Został zaprojektowany przez rzeźbiarza Grzegorza Ojrzyńskiego. Przedstawia aktora-naturszczyka siedzącego przy stoliku i maszyną do pisania. To nie jedyna rzeźba przedstawiająca aktora "Rejsu". Pomnik Himilsbacha w stroju niedźwiedzia polarnego znajduje się też we Wrocławiu. Jest to część wystawy plenerowej rzeźb koło Muzeum Architektury we Wrocławiu i ASP. Autor Patryk Nieczarowski inspirował się sceną w ogrodzie zoologicznym z filmu „Przepraszam, czy tu biją ?” Marka Piwowskiego z 1976 roku.

Pomnika niestety nie ma wierny kompan i przyjaciel Jana Himilsbacha, Zdzisław Maklakiewicz. W związku ze zbliżającą się powoli okrągłą rocznicą urodzin tego znakomitego aktora wystosowaliśmy specjalną petycję w internecie. Napisaliśmy także do Rady m. st. Warszawy z zapytaniem o upamiętnienie Maklakiewicza. Z ubolewaniem zaobserwowaliśmy, że w Warszawie mamy mało pomników osób związanych z polską kulturą powojenną. Rzeźba Agnieszki Osieckiej czy murale Kory, to trochę mało jak na stolicę. Za niespełna 4 lata będziemy obchodzić 100. rocznicę jego urodzin oraz 50. rocznicę śmierci Zdzisława Maklakiewicza (+50 l.). Lokalizacją dla pomnika mogłaby być ul. Jana Maklakiewicza, jego stryja albo Hotel Europejski, gdzie został pobity przez milicjantów. Tu można podpisać Petycję w sprawie powstania pomnika tego aktora, który był także powstańcem warszawskim.

Zdzisław Maklakiewicz. Powstanie Warszawskie, alkohol i tajemnicza śmierć

Swoje ławeczki-pomniki mają także znani aktorzy w polskich kurortach, gdzie przyjeżdżali na wakacje. Ławeczka Gustawa Holoubka (1923-2008) znajduje się w Międzyzdrojach. Jest to dzieło rzeźbiarza Michała Selerowskiego, absolwenta warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, autora dwóch innych ławeczek: Hanki Bielickiej w Łomży i dr Józefa Psarskiego w Ostrołęce. Pomnik, odsłonięto 3 lipca 2008 w obecności małżonki aktora, Magdaleny Zawadzkiej i jego syna, Jana Holoubka. Przedstawia Holoubka siedzącego na ławce i sięgającego po papierosa.

Pomnik - ławeczka Ireny Kwiatkowskiej (1912-2011) w Ustce odsłonięto 25 lipca 2012 roku. Ławeczkę zaprojektował i wykonał poznański rzeźbiarz Rafał Nowak przy współpracy z rzeźbiarzem i odlewnikiem Piotrem Garstką. Ławeczka Hanki Bielickiej (1915-2006) w Łomży została odsłonięta 11 listopada 2007 Rzeźba została odlana w brązie.

W Krakowie możemy natrafić na pomnik Piotra Skrzyneckiego (1930-1997) przed kawiarnią „Vis-à-vis” przy Rynku Głównym w Krakowie przed Kamienicą Pod Blachą.Rzeźba z brązu jest dziełem Krystyny Borkowskiej-Niemojewskiej i Łukasza Niemojewskiego. Pomnik założyciela Piwnicy pod Baranami ufundowali Zbigniew Preisner z Władysławem Bartoszewskim. Odsłonięto go 29 czerwca 2000 roku.

W następnym odcinku druga część o pomnikach znanych osobistości okresu PRL. Zobaczycie m.in. pomnik Marka Perepeczki w Częstochowie, czy też pomniki znanych polskich sportowców.