Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy

Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu (rolnikowi lub domownikowi), który spełnia łącznie następujące warunki:

- jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym,

- całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tego okresu,

- podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres wynoszący co najmniej:

- rok - jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku do 20 lat,

- 2 lata - jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 20 lat do 22 lat,

- 3 lata - jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 22 lat do 25 lat,

- 4 lata - jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 25 lat do 30 lat,

- 5 lat - jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 30 lat;

Uwaga! Pięcioletni okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu powinien przypadać w ostatnim 10-leciu przed złożeniem wniosku o przyznanie renty rolniczej.

Co się zalicza do okresów ubezpieczenia

Do okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, od których zależy prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, zalicza się również okresy:

- podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983 -1990,

- prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.,

- od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Uwaga! Tych okresów nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów, np. przy przyznawaniu emerytury z ZUS.

Niezdolny, czyli kto

Za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. Całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za trwałą, jeżeli ubezpieczony nie rokuje odzyskania zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. Natomiast w przypadku, gdy ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności do pracy - całkowitą niezdolność do pracy uznaje się za okresową.

Kto orzeka

O niezdolności do pracy orzekają w postępowaniu orzeczniczym:

- lekarz rzeczoznawca KRUS - (I instancja) lub

- komisja lekarska KRUS - (II instancja)

- jeśli rolnik odwołał się od orzeczenia lekarza rzeczoznawcy lub

- jeśli lekarz regionalny inspektor ds. orzecznictwa lekarskiego wniósł zarzut wadliwości orzeczenia lekarza rzeczoznawcy.

Renta stała lub okresowa

Rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy przyznaje się jako rentę stałą, jeżeli całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy w gospodarstwie rolnym jest trwała i nie orzeczono celowości przekwalifikowania zawodowego. W pozostałych przypadkach renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje przez okres wskazany w decyzji prezesa KRUS lub do czasu objęcia rencisty innym ubezpieczeniem społecznym.

Pamiętaj! Jeśli KRUS przyzna ci prawo do okresowej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, a ty podejmiesz działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w ZUS, stracisz prawo do tej renty.

Jeśli stracisz prawo do renty

Jeżeli utraciłeś prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ lekarz rzeczoznawca KRUS lub komisja lekarska KRUS nie uznała cię za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym, a w ciągu 18 miesięcy od dnia ustania tego prawa okaże się, że ponownie stałeś się całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, wówczas prawo do renty zostanie ci przywrócone.

Gdy masz rentę okresową

KRUS przyznał ci prawo do okresowej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy? Jeśli chcesz uzyskać prawo do tego świadczenia na kolejny okres lub na stałe, powinieneś przed upływem okresu, na który renta została ci przyznana, złożyć nowy wniosek o świadczenie rentowe wraz z zaświadczeniem o stanie zdrowia (na druku KRUS N-14). Wystawia je lekarz prowadzący twoje leczenie.

Gdy osiągniesz wiek emerytalny

Osobom pobierającym renty rolnicze z tytułu niezdolności do pracy, które ukończyły 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni), przyznaje się z urzędu emeryturę rolniczą w wysokości nie niższej od dotychczas pobieranej renty. Osoba ta musi jednak spełnić warunek posiadania wymaganego okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 25 lat (w przypadku osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. musi to być co najmniej 25 lat podlegania wyłącznie ubezpieczeniu rolniczemu). W przypadku osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. wysokość przyznanej emerytury może być niższa od dotychczas pobieranej renty z powodu wyłączenia okresów podlegania innemu ubezpieczeniu.

Możesz wybrać

Osoba urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r. uprawniona do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy traci prawo do tego świadczenia, gdy uzyska prawo do emerytury pracowniczej. Jeżeli jednak osoba ta, zanim wystąpi z wnioskiem o emeryturę pracowniczą, złoży oświadczenie, iż wybiera rentę rolniczą, może nadal pobierać to świadczenie. W przypadku złożenia takiego oświadczenia środki zgromadzone na rachunku tej osoby w otwartym funduszu emerytalnym (OFE) są przekazywane przez ten fundusz, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Oświadczenie o wyborze świadczenia jest ostateczne i nie przysługuje od niego prawo odstąpienia.

Osoba uprawniona do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, która nie spełni warunków do przyznania emerytury rolniczej z urzędu, jest wzywana przez KRUS - w terminie co najmniej 3 miesięcy przed osiągnięciem przez nią wieku emerytalnego - do złożenia ww. oświadczenia o wyborze świadczenia.

Jeśli nadal prowadzisz działalność rolniczą

Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy składa się z części składkowej i części uzupełniającej. Uzyskanie prawa do niej nie zależy od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, ale jeżeli rencista lub jego małżonek jest właścicielem (współwłaścicielem) albo ma w swoim posiadaniu gospodarstwo rolne, nie dostanie renty w pełnej wysokości. Rencista, który nadal prowadzi działalność rolniczą, zawsze może liczyć na wypłatę części składkowej świadczenia, natomiast wypłata części uzupełniającej może zostać zawieszona w całości lub w określonej części (w 25 proc. lub w 50 proc., a w przypadku świadczeń przyznanych przed 1.01.1991 r. w części stanowiącej 95 proc. emerytury podstawowej). W niektórych, ściśle określonych przypadkach - mimo że rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej - może być podjęta wypłata 50 proc. lub 75 proc. części uzupełniającej tego świadczenia. I tak na przykład:

- Część uzupełniająca renty rolniczej jest wypłacana w 50 proc., jeżeli:

- Rencista jest całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej albo rolniczej choroby zawodowej.

Uwaga! Po dwóch latach od wypadku przy pracy lub od zachorowania na chorobę zawodową część uzupełniająca renty jest zawieszana w całości, chyba że rencista przed upływem tego okresu zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej lub zaszły okoliczności pozwalające na wypłatę części uzupełniającej renty w określonej części (przedstawione niżej).

- Rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który nie ma ustalonego prawa do emerytury albo renty i nie spełnia warunków do uzyskania emerytury rolniczej albo renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli małżonek ten podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy.

- Rencista pobiera okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez dwa lata.

Część uzupełniającą renty rolniczej wypłaca się w 75 proc., jeżeli:

- rencista nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego co najmniej po cenie odpowiadającej ich oszacowaniu według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa,

- trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia tych nieruchomości, ich wykupu na cel uzasadniający wywłaszczenie albo do trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, nieruchomości te są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym, utworzonym na podstawie odrębnych przepisów w związku z wprowadzeniem ograniczeń w użytkowaniu gruntów rolnych albo w celach ochronnych.

Kiedy jeszcze wypłata części uzupełniającej renty nie zostanie zawieszona

Przez rok możesz dostawać rentę rolniczą w pełnej wysokości, jeśli będziesz prowadził działalność rolniczą na gruntach:

- nabytych w drodze dziedziczenia lub

- uprzednio wydzierżawionych co najmniej na 10 lat, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego lub

- odzyskanych w wyniku rozwiązania - z przyczyn niezależnych od rencisty - umowy, na podstawie której uprzednio pozbył się tych gruntów albo w wyniku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej.

Okres 12 miesięcy liczy się od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wymienione wyżej okoliczności zaistniały. Jeżeli po tym okresie rencista nie udowodni, że zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej na tych gruntach, część uzupełniająca świadczenia rentowego zostanie zawieszona w całości lub w określonej części.

Uwaga! Jeśli przekazałeś gospodarstwo rolne w formie aktu notarialnego osobie niepełnoletniej, wypłata części uzupełniającej renty rolniczej zostanie zawieszona w całości do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat.

Jak spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej

Żeby KRUS uznała, że warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej został spełniony, powinieneś przenieść własność i posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Masz tu do wyboru kilka różnych możliwości.

Najczęściej spotykanymi formami przeniesienia własności gospodarstwa rolnego są:

- umowa darowizny - w tej formie właściciel gospodarstwa rolnego przenosi nieodpłatnie na rzecz obdarowanego własność i posiadanie gospodarstwa rolnego,

- umowa o dożywocie - zgodnie z taką umową właściciel gospodarstwa rolnego przekazuje nieodpłatnie swoje gospodarstwo, a w zamian za to osoba, która przejmuje własność gospodarstwa rolnego, gwarantuje mu do końca życia pomoc i opiekę (dożywotnie utrzymanie),

- umowa sprzedaży - na podstawie tej umowy właściciel gospodarstwa rolnego przenosi własność gospodarstwa rolnego na rzecz nowego właściciela, a ten przejmuje to gospodarstwo za ustaloną cenę.

Warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej będzie również spełniony, gdy:

- przekażesz gospodarstwo Agencji Nieruchomości Rolnych na Skarb Państwa - takie rozwiązanie jest możliwe, jeśli rencista chciałby zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej i pozbyć się gospodarstwa rolnego, ale nie może znaleźć nabywcy. Wówczas na wniosek właściciela gruntów Agencja Nieruchomości Rolnych może odpłatnie przejąć jego gospodarstwo, ale tylko wtedy, gdy zostaną spełnione określone warunki:

- rolnik (lub jego współmałżonek) ma ustalone prawo do rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych, a nie zawarł umowy z następcą,

- nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego po cenie co najmniej odpowiadającej ich oszacowaniu wg przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. W takiej sytuacji przejęcie gospodarstwa rolnego i ustalenie odpłatności następuje w drodze decyzji administracyjnej.

- wydzierżawisz gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej lub prawnej

Jeśli nie masz ochoty wyzbywać się własności gospodarstwa rolnego, a chcesz spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, wystarczy zawrzeć umowę dzierżawy. W ten sposób nie tracisz prawa własności gospodarstwa rolnego, tylko oddajesz je w posiadanie komuś innemu (z wyjątkiem swojego małżonka, zstępnego lub pasierba/ich małżonków lub osoby pozostającej z tobą we wspólnym gospodarstwie domowym) na określony czas (co najmniej na 10 lat). Umowa dzierżawy nie musi mieć formy aktu notarialnego, natomiast powinna być sporządzona na piśmie. Poza tym, aby wywarła skutek prawny, musi być zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków, a fakt ten powinien być odnotowany w umowie i potwierdzony przez upoważnionego pracownika organu prowadzącego ewidencję.

Uwaga! Musisz zadbać o to, by odpowiedni dokument świadczący o przekazaniu gospodarstwa rolnego (akt notarialny, umowa dzierżawy, decyzja administracyjna) dostarczyć do oddziału KRUS, który wypłaca ci rentę rolniczą. Taki dokument jest bowiem równoznaczny z wnioskiem o wypłatę części uzupełniającej renty (wznowienie zawieszonej wypłaty części uzupełniającej renty może nastąpić tylko na twój wniosek).

Gdy niezdolność jest wynikiem wypadku lub choroby zawodowej

Jeśli niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, nie jest wymagany określony okres ubezpieczenia. Wystarczy wówczas jakikolwiek okres ubezpieczenia, który obejmuje dzień wypadku lub dzień zachorowania na chorobę zawodową.

Eugeniusz Chludziński (72 l.), rolnik z Danowa (woj. podlaskie): Nie wiem, czy przysługuje mi renta rolnicza

- W gospodarstwie rolnym pracuję od dziecka i czuję się już zmęczony. Przeszedłem kilka operacji, miałem złamane żebra, wszczepiono mi protezę biodra, cierpię na przepuklinę. Całe życie płaciłem składki na KRUS. Teraz zastanawiam się, czy mógłbym ubiegać się o rolniczą rentę z tytułu moich chorób. Nie wiem, czy takie świadczenie w ogóle mi przysługuje, a samemu w przepisach ciężko się zorientować.