Brutalistyczna ikona PRL odzyskuje blask. Warszawski monument z czasów socjalizmu został zabytkiem

Ikona brutalizmu i świadectwo epoki – historia Domu Książki "Universus"

Wśród warszawskich blokowisk i pawilonów PRL, Dom Książki "Universus" wyróżnia się niemal jak rzeźba. Wzniesiony w latach 1975-1980 przy ul. Belwederskiej 20/22 na Mokotowie, dawne Centrum Domu Handlowego - zaprojektowane przez Leszka Sołonowicza wraz z Ryszardem Lisiewiczem i Arkadiuszem Starskim - to przykład późnego modernizmu i dramatycznej, polskiej wariacji brutalizmu. Co ciekawe, już w trakcie projektowania obiekt zdobył nagrodę "Sześcian roku" (1975), a po otwarciu w 1980 r. zyskał tytuł "Mistera Warszawy".

Przeznaczenie PRL-owskie i późniejsze adaptacje

Obiekt pierwotnie miał być ekspozycją radzieckiej myśli technicznej, ale ostatecznie budynek przeznaczono na największą w Polsce księgarnię otwartą 16 stycznia 1981 roku. Po transformacji ustrojowej lat 90. budynek sprywatyzowano - tym samym przechodził on różne adaptacje, by dziś pełnić funkcję studia postprodukcji dźwięku i obrazu. 

"Universus" to nie tylko brutalistyczna perła, ale również zabytek zamkniętej epoki, powojennej modernizacji i socjalistycznych ambicji estetycznych. Jego adaptacje pokazują, że surowy brutalizm może zyskać nowe życie, zachowując autentyczny charakter. Dziś wprawdzie mniej rzuca się w oczy, ale jego architektura wciąż inspiruje miłośników surowego modernizmu.

Dalsza część artykułu znajduje się pod galerią.

Universus - Dom Książki w Warszawie [ZDJĘCIA]

Universus przy Belwederskiej zabytkiem

Co ważne, Dom Książki "Universus" przy ul. Belwederskiej 20/22 w Warszawie został oficjalnie wpisany do rejestru zabytków przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w lipcu 2025 roku. Konserwator uznał, że budynek ma wysoką wartość artystyczną i historyczną, jest unikalnym przykładem brutalistycznej architektury usługowej z okresu PRL oraz stanowi świadectwo zamkniętej epoki, zarówno pod względem stylu, jak i funkcji. 

Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do rejestru został wpisany budynek dawnego Centralnego Domu Handlowego Dom Książki „Universus”, położony przy ul. Belwederskiej 20/22 w Warszawie - napisał na Facebooku 9 lipca mazowiecki konserwator zabytków.