Formacja piłkarska. Najpopularniejsze taktyki w futbolu

Rozwój taktyki w piłce – kiedy zaczęto myśleć strategicznie?

Pierwsze lata futbolu były zupełnym chaosem. Przez raczkujące dopiero zasady (na przykład brak spalonego) i amatorski wymiar gry najczęściej można było obserwować ataki całą drużyną i bardzo głęboką defensywę. Nie było mowy o podziale ról na boisku, a jeśli już takie były, to do defensywy było wysyłanych góra dwóch zawodników. Reszta skupiała się na ataku, co paradoksalnie wcale nie przekładało się na liczbę goli w spotkaniach.

Dopiero na początku XX wieku zaczęło pojawiać się pojęcie taktyki piłkarskiej, a trenerzy zaczęli zastanawiać się, jak rozmieszczać piłkarzy na boisku. Z czasem formacje i podejścia taktyczne wyewoluowały do dzisiejszej, złożonej formy. Był to jednak proces złożony – od pierwszych podziałów na role ofensywne i defensywne, przez włoskie ultradefensywne catenaccio czy wesołą Brasilianę w ustawieniu 4-2-4, na myśleniu o ataku pozycyjnym czy półprzestrzeniach kończąc. Z jakiej taktyki korzysta Twój ulubiony klub? Możesz sprawdzić to na przykład na stronie https://sport.betfan.pl/.

Popularne formacje piłkarskie w piłce nożnej – poznaj najpopularniejsze taktyki

4-4-2 – klasyka, która przeżywa swój renesans

4-4-2 to rozwiązanie, które szczególnie popularne było w 2. połowie XX wieku. Czterech obrońców, czterech pomocników, dwóch napastników – ten system gry zakładał prostotę, stabilność w obronie i wykorzystywanie szybkich skrzydłowych.

Obecnie te formacja jest wykorzystywana coraz rzadziej przez fakt, że dwóch środkowych pomocników to za mało, by móc panować nad środkiem pola. Jeśli jednak ma się do dyspozycji odpowiednich piłkarzy, skupi się na dobrej organizacji gry oraz na szybkim wyprowadzeniu piłki z obrony do ataku, nadal można z nią osiągać sukcesy. Przykłady to chociażby Atletico Madryt Diego Simeone czy reprezentacja Argentyny Lionela Scaloniego, która korzystając m.in. z 4-4-2 zdobyła w 2022 roku mistrzostwo świata.

4-3-3 – futbol totalny w najlepszym wydaniu

Gra w wariancie 4-3-3 była wypadkową i krzyżówką wielu taktyk, a szczególnym jej propagatorem był wybitny holenderski piłkarz i trener Johan Cruyff. To formacja na wskroś ofensywna, wykorzystująca aż trzech napastników, z czego dwaj pełnią także rolę skrzydłowych.

Tercet pomocników pomaga w rozgrywaniu piłki i kontrolowaniu środka pola, lecz wymaga ogromnych umiejętności i świetnej kondycji, by nie tworzyć luk pomiędzy atakiem i obroną. To model gry będący hołdem dla tzw. futbolu totalnego – teorii, w której każdy piłkarz musi mieć podstawowe pojęcie o grze na każdej pozycji. To właśnie dlatego w 4-3-3 w zadania ofensywne są często angażowani boczni defensorzy, a wysoki pressing ma tu duże znaczenie.

Z 4-3-3 korzystał na przykład Pep Guardiola w złotym okresie FC Barcelony. Kapitalnym przykładem wykorzystania tej taktyki do eksponowania mocy w ofensywie był również słynny gegenpressing w wykonaniu Liverpoolu Jurgena Kloppa.

3-5-2 – elastyczność przede wszystkim

Wielu trenerów coraz częściej korzysta z formacji z trójką stoperów oraz wahadłowymi. Dobry przykład to 3-5-2, które jest niesamowicie wszechstronną formacją. W grze ofensywnej wahadłowi pełnią rolę skrzydłowych i podłączają się do akcji, oferując trójce środkowych pomocników więcej opcji rozegrania oraz możliwość dogrywania piłek do dwójki snajperów. Jeśli ofensywny pomocnik również podejdzie wyżej, nagle formacja może przybrać formą 3-2-5.

W grze obronnej natomiast wahadła stają się bocznymi obrońcami, skutecznie ryglując boki boiska i niejako tworząc linię defensywną złożoną z pięciu graczy. Wykorzystanie dwóch defensywnych pomocników sprawia, że aż siedem osób jest zaangażowanych w zadania obronne, lecz szybkość wahadeł pozwala na zabójczo szybkie kreowanie akcji. Z tej formacji korzystało i korzysta wielu trenerów z samego topu, np. Arsene Wenger, Thomas Tuchel, Antonio Conte czy Gian Piero Gasperini.

4-2-3-1 – balans i kontrola na sztandarach

4-2-3-1 jest obecnie jedną z najpopularniejszych, o ile nie najpopularniejszą taktyką w futbolu. Zapewnia świetny balans pomiędzy zadaniami defensywnymi a ofensywnymi. Dwójka środkowych pomocników oraz jeden pomocnik ofensywny pozwalają zdominować środek pola, a dwaj skrzydłowi nie tylko angażują się w akcje bramkowe, ale również odgrywają ważną rolę w pressingu. Schodząc do środka natomiast, otwierają korytarze dla bocznych obrońców.

Z tej formacji można bardzo szybko przechodzić do 4-3-3 lub 5-4-1, jeśli wymaga tego sytuacja w meczu. W swojej domyślnej formie nastawiona jest jednak na panowanie w środku pola, posiadanie piłki i zaskakiwanie przeciwnika podaniami penetrującymi całą obronę.

Z tego ustawienia korzysta obecnie wiele klubów na całym świecie. W sezonie 2024/2025 cały piłkarski świat zachwycał się FC Barceloną Hansiego Flicka, która korzysta właśnie z 4-2-3-1. Takie ustawienie preferowane jest także przez m.in. Real Madryt, Manchester City czy Bayern Monachium.

BETFAN sp. z o.o. to legalny polski bukmacher, posiadający zezwolenie Ministra Finansów. Hazard wiąże się z ryzykiem. Gra u nielicencjonowanych podmiotów jest nielegalna i podlega karze.