Miedziowe tradycje Barbórkowe

Pandemia sprawiła, że górnicy nie mogą celebrować swoich tradycji. Nie będzie pobudki, pochodu Lisa Majora, karczm, ani combrów. Mszę świętą w intencji górników będzie można obejrzeć na stronach diecezji, ale zostanie ona odprawiona bez tradycyjnej oprawy z pocztami sztandarowymi. Pod pomnikiem Jana Wyżykowskiego, odkrywcy polskiej miedzi, w parku miejskim w Lubinie pojedyncze delegacje będą mogły złożyć kwiaty. W reżimie sanitarnym rozdane zostaną firmowe odznaczenia. I to tyle. Mamy nadzieję, że już za rok znów będzie można uczcić górnicze święto.

POCHÓD LISA MAJORA I SKOK PRZEZ SKÓRĘ

Żadna Barbórka do tej pory nie mogła się obyć się bez pochodu Lisa Majora i ceremonii skoku przez skórę. W tym roku go niestety, nie zobaczymy. Skok przez skórę zrodził się w Styrii, górniczym okręgu Austrii i jest uroczystym obrzędem przyjmowania przez górniczą starszyznę adeptów (młodych lisów) do stanu górniczego. Młode lisy – dziś zazwyczaj uczniowie szkół górniczych – doprowadzani są w pochodzie prowadzonym przez Lisa Majora przed oblicze starych strzech i przyjmowani są do stanu górniczego przez obrzęd skoku przez skórę.

Dlaczego przez skórę? W dawnych czasach najbardziej charakterystycznym elementem stroju górniczego był skórzany fartuch. Skóra górnicza, zwana też łatą, była najważniejszym atrybutem wyposażenia. Skórę górnik podkładał sobie pod kolana, gdy musiał pracować w pozycji klęczącej, okrywał się nią, gdy ze stropu lała się woda, siedział również na niej przy posiłku. Stąd skóra stała się symbolem stanu górniczego. W przeszłości obrzęd „górniczych chrzcin” odbywał się w gospodzie na szychcie piwnej. Adepci doprowadzani byli w śpiewnym korowodzie przez Lisa Majora przed oblicze starych strzech. Kandydat wykonywał skok przez skórę, po czym następowało uroczyste pasowanie na górnika. Dziś skóra wciąż pozostaje symbolem przyjęcia do stanu górniczego. Młode lisy składają ślubowanie, a następnie skaczą przez skórę, którą trzyma dwóch seniorów stanu górniczego. Po skoku ma miejsce akt pasowania, który polega na uderzeniu szpadą po ramieniu adepta, a następnie przypasowaniu górnikowi-adeptowi skóry i od tej chwili uznaje się go za przyjętego do stanu górniczego.

AKADEMIA GÓRNICZA

Uroczystość pochodu poprzedzona zwykle jest akademią wręczenia odznaczeń, szpad górniczych i wyróżnień wraz z kordzikami górniczymi. To nawiązanie do długiej tradycji związanej z górniczymi militariami, kiedy to szpada spełniała wśród członków stanu górniczego nie tylko funkcję paradną, ale również militarną. Obecnie szpady i kordziki górnicze nadawane są za wybitne osiągnięcia i długoletnią pracę w górniczych Oddziałach KGHM.

POBUDKI GÓRNICZE

Kolejna barbórkowa tradycja przywędrowała do Zagłębia Miedziowego z Górnego Śląska – to górnicza pobudka. O świcie 4 grudnia orkiestry górnicze wygrywają wiązanki melodii na ulicach miast Zagłębia Miedziowego zatrzymując się pod domami przedstawicieli dozoru górniczego i dyrektorów kopalń. Zgodnie z tradycją, orkiestra budzi przełożonych do momentu, aż ci wyjdą i podziękują orkiestrze częstując „czym chata bogata”. Tradycyjnie wynosi się górnikom słodycze, ciasto i wznosi się symboliczny toast. W tym roku nie usłyszymy o świcie górniczej pobudki.

3 zdjęcia

KARCZMA PIWNA

To zwykle centralny punkt biesiadnej części barbórkowych obchodów i jednocześnie jeden z bardziej efektownych i najstarszych elementów tradycji górniczej. W KGHM podczas karczm piwnych świętują jednak nie tylko górnicy, ale także przeróbkarze w okresie barbórkowym oraz hutnicy w dzień Św. Floriana. Dawniej górnicze karczmy piwne (są tylko dla mężczyzn) przebiegały według ścisłego rytuału, a ich uczestnicy musieli obowiązkowo być ubrani w mundur górniczy. Za nieprawidłowo skompletowany mundur Wysokie Prezydium Karczmy karało zakuciem w dyby lub wypiciem piwa z solą. Uczestnicy zasiadali przy dwóch długich stołach, starsi (stare strzechy) oraz młodsi (młode strzechy), dzieląc się na tzw. tablice lewą i prawą, współzawodnicząc ze sobą na punkty. Podczas biesiady śpiewano pieśni i piosenki górnicze, opowiadano dowcipy, zasłużonych nagradzano szpadami górniczymi, wręczano również prezenty nawiązujące do śmiesznych wydarzeń mających miejsce od ostatniej biesiady. Dziś centralna górnicza karczma piwna to wielkie widowisko biesiadne ze scenografią, gadżetami i różnymi konkursami. W podobnym stylu organizowane są górnicze babskie combry, podczas których biesiadują wyłącznie panie.

i