EDUKACJA – niezbędne ogniwo w terapii cukrzycy

Dziś terapia tej choroby daleko wykracza poza tradycyjne postępowanie z chorobą przewlekłą. To skutecznie leczenie, ale również profilaktyka, identyfikowanie i monitorowanie czynników ryzyka oraz edukacja. W ciągu ostatnich kilkunastu lat nastąpiło przekształcenie tradycyjnego „pasywnego" modelu terapii cukrzycy w model aktywnego uczestnictwa w terapii (samokontroli). A to sprawiło, że edukacja pacjenta stała się elementem terapeutycznym równie ważnym jak farmakoterapia. Świadomy pacjent, który rozumie swoją rolę w procesie terapeutycznym, staje się dziś aktywnym uczestnikiem walki z chorobą. Walki, która dzięki temu ma o wiele większe szanse na wygraną.

Edukacja diabetologiczna, według standardów międzynarodowych, w wielu krajach już od 40 lat jest uznawana za równoprawny element leczenia cukrzycy. U nas, dzięki staraniom Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii, ma szanse także stać się takim standardem.

Im więcej wiesz, dłużej żyjesz

– Cukrzycę od innych chorób przewlekłych odróżnia to, że pacjent może wpływać na jej przebieg poprzez własne działania, wchodzące w zakres samoopieki i samokontroli – mówi Alicja Szewczyk, przewodnicząca Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii. – Aby to stało się możliwe, pacjentowi potrzebna jest edukacja terapeutyczna. Bo, zgodnie z maksymą dr. Eliota Joslina, prekursora nowoczesnej diabetologii, cukrzycę leczy pacjent przy pomocy lekarza. Pacjent z cukrzycą, który wie najwięcej, żyje dłużej. Nauczycielami są przede wszystkim pielęgniarka, położna i edukator do spraw diabetologii – dodaje.

Ograniczony dostęp

Na ogół to pielęgniarka jest osobą, która podejmuje wstępną edukację pacjent a , a potem ją także kontroluje. Jednak, jak wynika z raportu „Edukacja w cukrzycy. Brakujące ogniwo do osiągnięcia sukcesu", na razie ten model się nie sprawdza. Badania wykazały, że zaledwie 9 proc. pielęgniarek prowadzi edukację pacjentów w zakresie cukrzycy w ramach swoich obowiązków. Aż 91 proc. pielęgniarek uważa, że nie należy to do ich podstawowych obowiązków, a stanowi zajęcie dodatkowe. Jednocześnie wszystkie pielęgniarki biorące udział w badaniu zdają sobie sprawę z tego, że edukacja diabetologiczna ma realny wpływ na wyniki zdrowotne i jakość życia pacjenta z cukrzycą. Obecnie szkolenia pacjentów mają charakter raczej spontaniczny i jedna sesja trwa co najwyżej godzinę, a większość nie przekracza 15 minut. Poza tym chorzy, na co zwracają uwagę ankietowane pielęgniarki, mają ograniczony dostęp do specjalistów w ich miejscach pracy.

-

-

Odrębne świadczenie

W 2011 r. ukazało się rozporządzenie Ministra Zdrowia, wprowadzające stanowisko edukatora do spraw diabetologii dla pielęgniarek i położnych po odpowiednich kursach. Wprowadzenie do polskiego systemu ochrony zdrowia stanowiska edukatora ds. diabetologii da pacjentom szeroki dostęp do niezbędnej w terapii cukrzycy edukacji. To posunięcie przyczyni się do poprawy zdrowia i jakości życia pacjentów diabetologicznych, do redukcji powikłań cukrzycy, a także przyniesie oszczędności – ograniczy wydatki ponoszone na leczenie powikłań. Aby tak się stało, edukacja terapeutyczna w cukrzycy powinna być odrębnym świadczeniem, kontraktowanym przez NFZ, zaś edukator diabetologiczny – profesjonalistą zatrudnianym obligatoryjnie w placówkach medycznych określonego typu. Zdaniem wielu ekspertów z obszaru diabetologii konieczne jest także utworzenie zespołów edukatorów diabetologicznych przy ośrodkach POZ. W skład takich zespołów, poza edukatorami, wchodziliby psychologowie i fizjoterapeuci.

-

-

Edukacja we wszystkich aspektach

Diabetolodzy podkreślają, że zarówno w profilaktyce choroby, jak i już w samej cukrzycy kluczowe jest połączenie kilku elementów: diety, aktywności fizycznej, odpowiednio prowadzonej terapii i właśnie edukacji. Z dostępem do nowoczesnego leczenia nie jest w Polsce najlepiej. – W przypadku cukrzycy typu 2 jest źle – mówi prof. Krzysztof Strojek, krajowy konsultant w dziedzinie diabetologii. – Żadna z nowoczesnych terapii dotąd nie znalazła się na liście refundacyjnej, choć są refundowane w całej Europie. W Polsce wciąż nie przyjęto Narodowego Planu Walki z Cukrzycą, choć zabiegamy o to od lat. A wydatki na leczenie powikłań cukrzycy wciąż rosną i wynoszą prawie 4 miliardy złotych rocznie! – wyjaśnia. Zminimalizować te koszty można m.in. poprzez edukację pacjenta. I, aby to było możliwe, konieczne jest przekazywanie mu szerokiej wiedzy na temat wszystkich aspektów leczenia choroby, podkreśla prof. Strojek.

-