GDZIE MAGAZYNUJE SIĘ PALIWO

Największy magazyn ropy naftowej i paliw w Polsce znajduje się w Górze koło Inowrocławia. W podziemnych komorach powstałych po wypłukaniu soli, tzw. kawernach solnych Innowrocławskich Kopaln Soli Solino można zgromadzić ponad 6 mln m sześć. ropy naftowej i paliw płynnych!

Solanka – niezbędna w magazynowaniu

W pobliżu zabudowań wsi Góra od schyłku lat 60. ubiegłego wieku znajduje się kopalnia soli kamiennej. Sól jest cennym i niezbędnym w wielu dziedzinach życia surowcem, ale z jej wydobywaniem wiążą się jeszcze inne korzyści. Otwory skalne powstałe w wyniku eksploatacji złóż soli, czyli tzw. kawerny solne, wykorzystywane są na podziemne magazyny. Można w nich przechowywać potężne zapasy ropy i innych surowców strategicznych, które zostaną uruchomione w razie kryzysu czy przerw w dostawach.

Technologia wykonania kawerny jest dosyć prosta. Trzeba wywiercić otwór w skale, aż do pokładu soli i wprowadzić w złoże kolumny stalowych rur. Następnie do jednej z nich tłoczy się wodę pod ciśnieniem, która rozpuszcza sól (tzw. ługowanie komór) i powoduje wypływanie solanki na powierzchnię. Solanka jest pro duktem niezbędnym do funkcjonowania takiego podziemnego magazynu. Używa się jej, gdy do kawerny trzeba wpuścić ropę lub ją wypompować. Aby pobrać odpowiednią część paliwowego zapasu, wystarczy na dno kawerny, wtłoczyć odmierzoną ilość solanki – jest cięższa od ropy i wypchnie ją na powierzchnię. Żeby operacja przebiegała sprawniej, dodatkowo zwiększa się ciśnienie solanki.

-

-

Gdy kawernę trzeba napełnić, postępuje się odwrotnie. Wyrobisko, skontrolowane przez geologów pod względem szczelności, wypełnione jest przez cały czas solanką, co zapobiega dalszemu ługowaniu komory i pozostawia ją jednocześnie w optymalnym kształcie. Następnie do kawerny wtłacza się paliwa – solanka wypychana z komór ustępuje im miejsca, wędrując rurociągami do zbiorników na powierzchni. Surowce naftowe tworzą pod ziemią „poduszki" pływające w solankowej otulinie, a obsługa magazynu przez cały czas nadzoruje poziom ciśnienia.

Polska leży na soli

Polska jest idealnym miejscem na kawerny solne, ponieważ prawie dwie trzecie naszego terytorium leży na pokładach soli. Mamy, obok naszych zachodnich sąsiadów, najlepsze w Europie warunki do tworzenia magazynów kawernowych, służących do przechowywania surowców energetycznych. Na naszych terenach 250 mln lat temu szumiało morze. Klimat był wtedy gorący – morze szybko parowało. W lagunach tworzyły się grube pokłady produktów wysychania: soli kamiennej, gipsu, anhydrytu i soli potasowo-magnezowych.

Po pewnym czasie były one przykrywane przez kolejne warstwy skał osadowych, a na skutek ruchów tektonicznych zanurzyły się na głębokość kilku kilometrów. Wtedy sól, pod wpływem ciśnienia setek atmosfer, wszędzie tam, gdzie natrafiła na słabsze, spękane skały, strzelała ku powierzchni. W ten sposób powstały wielkie struktury pionowe, zwane wysadami solnymi. Skały te mają doskonałe właściwości – są plastyczne, wytrzymałe, można je – przez wypłukiwanie soli z wnętrza komory – dowolnie kształtować i w dodatku nie wchodzą w reakcje z produktami ropopochodnymi. Dlatego puste przestrzenie powstałe po wydobyciu soli z powodzeniem mogą być zaadaptowane i wykorzystywane jako bezpieczne i proekologiczne magazyny do przechowywania ropy i innych paliw.
-

-

Rozbudowa i dywersyfikacja

Jeden z największych magazynów kawernowych w Polsce powstał w 2002 roku w otworowej kopalni soli w Górze koło Inowrocławia. To tam spółka Inowrocławskie Kopalnie Soli Solino, należąca w 100 proc. do PKN ORLEN, od ponad dekady gromadzi zapasy strategiczne ropy naftowej, oleju napędowego oraz oleju grzewczego. PKN ORLEN jako jedyny w kraju dysponuje magazynami kawernowymi ropy naftowej, które od 2011 roku były rozbudowywane. W ramach inwestycji do magazynowania produktów ropopochodnych zostały zaadaptowane dwie kawerny, w których wcześniej eksploatowana była sól pod postacią solanki. Jednocześnie odwiercono dwie nowe kawerny.

W ubiegłym roku spółka Solino zakończyła rozbudowę, a podziemny magazyn ropy i paliw osiągnął wielkość docelową. Obecnie w Górze znajduje się 7 kawern na ropę naftową i 5 na paliwa. Dzięki inwestycji zwiększyła się łączna pojemność przeznaczona do składowania ropy naftowej i paliw do ponad 6 mln m sześc. Dla porównania – jest to wielkość odpowiadająca pojemności prawie 3 tysięcy basenów olimpijskich. Obecnie w Polsce do Grupy ORLEN należy aż 57 proc. pojemności magazynowych na ropę naftową i inne paliwa. A wkrótce udział firmy w tym rynku może się jeszcze powiększyć. W Europie coraz więcej paliw przechowuje się w podziemnych kawernach solnych, dlatego Grupa ORLEN rozpoczęła testowanie możliwości przechowywania w ten sposób kolejnego kluczowego produktu – benzyn silnikowych. Głównym celem testowego Magazynowania benzyny w jednej w wytypowanych kawern solnych jest wdrożenie systemu monitorowania jej jakości (opracowanie listy najlepszych parametrów fizykochemicznych, które będą kontrolowane w równych odstępach czasu). Chodzi także o zmniejszenie kosztów.

Kawerny bezpieczne i ekologiczne

Ropę naftową i paliwa magazynuje się w Polsce na dwa sposoby. Pierwszy polega ma gromadzeniu surowca w zbiornikach i magazynach naziemnych. Drugim sposobem jest przechowywanie paliw i ropy w podziemnych magazynach, w kawernach. Kawerny, powstające w wyniku wydobycia soli, czyli naturalne podziemne zbiorniki otoczone solnymi skałami, są uznawane za najtańszy i najbezpieczniejszy sposób magazynowania dużych ilości surowców energetycznych. Są, zdaniem geologów, znacznie bezpieczniejsze niż tradycyjne zbiorniki naziemne – m.in. dlatego, że infrastrukturę na powierzchni można wówczas ograniczyć do minimum – powstają tylko instalacje służące do odbioru i wtłaczania paliwa. Natomiast rozbudowana wokół zbiorników naziemnych infrastruktura sprawia, że są one bardziej narażone na awarie, a ewentualny wyciek może spowodować kłopoty w gospodarce w związku z utratą zapasów.

Dlatego gromadzenie surowców energetycznych w magazynach podziemnych, usytuowanych w strukturach geologicznych, gdzie są one tłoczone do naturalnych lub sztucznych szczelnie izolowanych przestrzeni w skałach na znacznych głębokościach, jest najbezpieczniejsze dla środowiska naturalnego. Kawerny magazynowe projektowane są w taki sposób, by mieć jak najmniejszy wpływ na środowisko zewnętrzne. Przykryte są nawet kilkusetmetrową warstwą ziemi, a pomiędzy poszczególnymi kawernami pozostawione są szerokie filary z nienaruszonej skały skalnej. Kawerny są przy tym bardzo szczelne, a to wynika z plastycznego zachowania się soli kamiennej pod naciskiem otaczających skał, zatykającej wszelkie pęknięcia.

Naturalne warunki panujące w kawernach solnych są gwarancją zachowania pierwotnej jakości magazynowanej ropy naftowej i paliw, nawet gdy przechowywane są przez dłuższy czas. Magazynowane w nich ropa naftowa i paliwa przechowywane są bez dostępu powietrza i światła. Dzięki temu zachowują wysoką jakość nawet po długich latach. Ważne jest, że ściany kawern zbudowane są z naturalnej soli kamiennej, która nie wchodzi w reakcje z wtłoczonym do kawern paliwem. Z badań prowadzonych na świecie wynika, że nawet długotrwałe przechowywanie paliw w kawernach nie powoduje mieszania się węglowodorów ciekłych z solanką, a więc nie zmieniają się właściwości chemiczne ani fizyczne magazynowanych surowców. Zaletą zbiorników kawernowych jest także możliwość bezpośredniego, szybkiego odbioru wtłaczanego surowca, dzięki czemu można szybko zareagować, gdy dojdzie do przerwania dostaw.

Zapasy paliw = bezpieczeństwo energetyczne

Ropa naftowa jest dla gospodarki narodowej bardzo ważnym surowcem energetycznym. Dlatego niezbędne jest tworzenie zapasów które można uruchomić w razie kryzysu. Już zdarzyła się taka sytuacja, gdy w 2007 roku przestała do nas płynąć ropa z rurociągu Przyjaźń. Trzeba było sięgnąć po zapasy. Żeby zapewnić bezpieczeństwo energetyczne Polski, każdy krajowy producent paliw ciekłych oraz handlowiec, wykonujący działalność gospodarczą w zakresie przywozu ropy naftowej lub paliw, ma obowiązek tworzenia i utrzymywania zapasów obowiązkowych. Polska jako członek Unii Europejskiej zobowiązana jest do posiadania stałych strategicznych zapasów ropy i paliw w ilości odpowiadającej co najmniej 90-dniowemu zapotrzebowaniu na te produkty w roku poprzednim. Na początku 2018 roku wejdzie w życie znowelizowana ustawa o obowiązkowych zapasach ropy naftowej i paliw. Według nowych przepisów w magazynach muszą być zapewnione takie warunki techniczne, które pozwolą na wytłoczenie rezerw paliw w ciągu 90 dni, a ropy naftowej w ciągu 150 dni. Spółka IKS Solino prowadzi zaawansowane już prace nad dostosowaniem swoich magazynów kawernowych do nowej ustawy.