To prawdziwa rewolucja w języku polskim! Będziesz pisać inaczej niż nauczyłeś się w szkole. Co z maturzystami?

• Od 1 stycznia Rada Języka Polskiego wprowadza 11 nowych zasad ortograficznych, które mają na celu uproszczenie języka polskiego.
• Zmiany dotyczą głównie pisowni wielką lub małą literą oraz pisowni łącznej i rozdzielnej. Zmieniono m.in. zasady zapisu nazw mieszkańców miast (np. Warszawianin), partykuły "nie" z przymiotnikami i imiesłowami (teraz zawsze łącznie) czy cząstek „-by” ze spójnikami (rozdzielnie).
• Wprowadzono okres przejściowy – Centralna Komisja Egzaminacyjna będzie uznawać obie formy zapisu (starą i nową) do 2030 roku.

Koniec z pisownią rozdzielną! Jakie zmiany w ortografii nas czekają?

Największe poruszenie mogą wywołać zmiany dotyczące pisowni łącznej i rozdzielnej, które rozwiewają wiele dotychczasowych wątpliwości. Jak czytamy w oficjalnym komunikacie Rady Języka Polskiego, jedną z kluczowych modyfikacji jest wprowadzenie jednolitej, łącznej pisowni cząstki „nie” z przymiotnikami i przysłówkami także w stopniu wyższym i najwyższym. Oznacza to, że od teraz poprawny zapis to „niemilszy” i „nienajmilszy”, a nie jak dotychczas „nie milszy” i „nie najmilszy”. Koniec również z dylematem dotyczącym zapisu „nie” z imiesłowami odmiennymi – od nowego roku zawsze będziemy pisać je łącznie, np. „niepalący”, „niepiszący”, bez względu na znaczenie.

Kolejna istotna zmiana dotyczy cząstek „-bym, -byś, -by, -byśmy, -byście”. Zgodnie z nowymi zasadami, będą one pisane rozdzielnie ze spójnikami. Przykładem może być zdanie: „Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry”. Uproszczono także zasady dotyczące cząstek „niby-” i „quasi-”, które od teraz będziemy pisać łącznie z wyrazami pisanymi małą literą, np. „nibyartysta”, „quasiromantyczny”. Z kolei cząstki takie jak „super-”, „ekstra-” czy „mini-” będą mogły być pisane łącznie lub rozdzielnie, np. „miniwieża” lub „mini wieża”.

Wielka czy mała litera? Rada Języka Polskiego rozwiewa wątpliwości

Rewolucja nie ominęła także zasad użycia wielkich liter. Jedną z najbardziej zauważalnych zmian będzie pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast, ich dzielnic oraz wsi. Poprawny zapis to zatem „Warszawianin”, „Ochocianka” czy „Zgierzanin”. Co ciekawe, RJP dopuściła alternatywny zapis, wielką lub małą literą, w przypadku nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak „angol” lub „Angol”.

Duże zmiany dotyczą również nazw obiektów w przestrzeni publicznej. Od 1 stycznia wielką literą będziemy zapisywać stojące na początku nazwy wyrazy takie jak aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, pałac czy zamek. Napiszemy więc „Aleja Róż”, ale wciąż „ulica Józefa Piłsudskiego”, ponieważ wyraz „ulica” pozostał wyjątkiem. Wielką literą zapiszemy także wszystkie człony wielowyrazowych nazw lokali, np. „Kino Charlie” czy „Apteka pod Orłem”. Zmiana obejmuje również nazwy orderów i nagród, jak „Nagroda Nobla”. Nowością jest też pisownia wielką literą nazw pojedynczych egzemplarzy wyrobów przemysłowych – będziemy mogli napisać nie tylko o „samochodzie marki Ford”, ale również, że „pod oknem zaparkował czerwony Ford”.

Równocześnie Rada postanowiła o wycofaniu zmiany dotyczącej wariantywnej pisowni wielowyrazowych nazw geograficznych, w których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku (np. cieśnina Bosfor lub Cieśnina Bosfor). Oznacza to, że pisownię wielowyrazowych nazw geograficznych regulują dotychczasowe zasady, zgodnie z którymi wyraz gatunkowy stojący przed nazwą w mianowniku pisany jest małą literą (np. cieśnina Bosfor).

- Decyzja o wycofaniu tej zmiany jest podyktowana troską o stabilność pisowni nazw geograficznych, zwłaszcza w obszarach podlegających standaryzacji urzędowej - przekazała Rada Języka Polskiego.

Pozostałe zmiany dotyczą m.in. ujednolicenia pisowni przymiotników dzierżawczych (np. „dramat szekspirowski” zawsze małą literą) oraz wprowadzenia trzech możliwych wariantów zapisu dla wyrazów typu „tuż-tuż”, „tuż, tuż” lub „tuż tuż”. 

Ferie zimowe przesunięte. Jest komunikat MEN

Lista zmian w języku polskim od 1 stycznia 2026 r.

1. Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Zgierzanin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Chochołowianin.

Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Angol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz.

2. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).

3. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek –bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.

4. Ustanowienie pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.

5. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odpowiadają na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja kartezjańska, filozofia sokratejska, dialogi platońskie, wiersz miłoszowski.

Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk) zakończone na -owy, -in(-yn), –ów będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci, poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa, zosina lalka lub Zosina lalka, jacków dom lub Jacków dom.

6. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół– w wyrażeniach:

półzabawa, półnauka;półżartem, półserio;półspał, półczuwał

oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do osoby będącej w połowie Polką, w połowie Francuzką).

7. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni:

– z łącznikiem, np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij;

– z przecinkiem, np. tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij;

– rozdzielnie, np. tuż tuż; trzask prask; bij zabij.

8. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:

a) w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;

b) wycofany na mocy decyzji Rady Języka Polskiego z dn. 27 października 2025 r.

c) w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz itp. (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np.

ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki;

d) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np.

Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki;

e) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników oraz wyrazów typu imienia) w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np.

Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.

9. W zakresie pisowni prefiksów:

a) uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki – rodzime i obce – pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk;

b) dopuszczenie rozdzielnej pisowni z wyrazami zapisywanymi małą literą cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np.

miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini;superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super;ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra;ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.

10. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np.

nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie;nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka;quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie,

 przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np.

niby-Polak, quasi-Anglia.

11. Wprowadzenie łącznej pisowni nie– z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np.

nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy;niemiły, niemilszy, nienajmilszy;nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo;nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.