Bystrzyca: historia wiatraka
Miejscowość Bystrzyca była wsią królewską dóbr krzesłowych kasztelanii sandomierskiej w województwie sandomierskim w 1629 roku. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bystrzyca. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego. O wiatraku, na którym widnieje plakietka z rokiem 1947 krótką informację dostajemy z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, który przesyła nam skany dotyczące obiektu. Z nich dowiadujemy się, że "parcela o numerze 780/3 we wsi Bystrzyca w okresie międzywojennym należała do rodziny Bukowskich. W 1948 Stanisław Bukowski podjął decyzję w sprawie budowy wiatraka dla potrzeb gospodarstwa. Wiatrak został usytuowany na działce poprzedzającej zabudowania właściciela. Mechanizm młyński budował cieśla Zaręba z Grodziska, a element kowalski wykonał Stanisław Bryda z Pstrągowej. Kamień młyński sprowadzono z Wielkiej Wiśniowej. Wiatrak używano do czasu zaprowadzenia prądu eklektycznego we wsi. Od lat 70-był już sporadycznie wykorzystywany. W 1990 roku syn Stanisława Bukowskiego – Czesław, przeprowadził samodzielnie remont budynku wiatraka i jego mechanizmu, aby zachować go jako dokument kultury materialnej. Obecnie wiatrak jest własnością Czesława Bukowskiego. Mechanizm młyński jest czynny, ale dla potrzeb gospodarskich nie jest już wykorzystywany. Stanowi niepowtarzalny element tamtejszego krajobrazu. Wiatrak został wybudowany wg. tradycji tamtejszego budownictwa drewnianego, sztuki ciesielskiej i kamieniarskiej" - czytamy.
Z zapisu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków dowiadujemy się, że właściciel w 1990 roku stosując tradycyjne metody zmienił zniszczone deski szalowania, a także pokrycie dachu. Pan Czesław miał tez uzupełnić brakujące elementy mechanizmu młynarskiego, naprawić i wymienić zniszczone ramiona i pióra wiatraka, oraz zakonserwować. Obecnie stan wiatraka jest bardzo dobry.
Wojewódzki Konserwator Zabytków odnotowuje również : "Wiatraki są ginącym elementem krajobrazu i zabytkiem kultury materialnej tego regionu. Należy więc dochować wszelkich starań, aby obiekt ten zachować i nadal go zabezpieczać przez właściwą konserwację. Działanie gospodarzy zasługuje na wyróżnienie i wsparcie finansowe przy dalszej ochronie wiatraka, aby w ten sposób zachęcić innych właścicieli do obiektów zabytkowych do podobnego działania".
W dokumentach Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dotyczących wiatraka z Bystrzycy możemy też przeczytać o danych technicznych obiektu.
– Na skraju wsi, niedaleko drogi z Sędziszowa do Strzyżowa przy zagrodzie nr (…) składającej się z drewnianej zabudowy otoczonej sadem, ogrodzonej płotem. Wiatrak usytułowany poza ogrodzeniem, na terenie płaskim stanowiącym szczytową partię działu. Budynek drewniany, konstrukcji szkieletowej.(…) Dach konstrukcji krokwiowej pokryty papą. Drzwi deskowe jednoskrzydłowe. (…) wejście umieszczone jest w ścianie bocznej na przeciw skrzyni mącznej. Budynek jest jednokondygnacyjny, o prostej bryle, pionowych ścianach z dwuspadowym dachem, a bryłę wzbogaca ażurowe koło wietrzne. We wnętrzu ciągle znajduje się pomost dzielący pomieszczenie na dwie kondygnacje wyplenione narzędziami napędowymi i młyńskimi. Większość mechanizmów nie ma żadnej obudowy., ale urządzenia są kompletne.
Wiatrak jest elementem przykuwającym uwagę, zwłaszcza wiosną, kiedy wokół kwietnie rzepak dodający uroku temu miejscu. Nie udało nam się ustalić skąd rozbieżność. Plakietka na wiatraku wskazuje rok 1947, sugerując datę, jako rok powstania budynku, a dokumenty mówią o roku 1948.
Podcasty
Playlisty tematyczne
