Cmentarz Wojenny w Jagielle usytuowany jest w lesie, jednak prowadzi do niego asfaltowa droga. Miejsce to jest bardzo zadbane, a przechodząc przez bramę niemal czujemy dotyk historii, która nie była zanadto łaskawa dla Polaków i osób innych narodowości mieszkających w naszym kraju podczas II wojny światowej. Całość cmentarza, zajmującego powierzchnię 38 arów, otoczona jest ogrodzeniem z betonowych elementów na cokole z tego samego materiału. Wejście wiedzie przez metalową bramę z napisem na frontonie: CMENTARZ WOJENNY OFIAR HITLERYZMU 1939 – 1945. W 279 mogiłach zbiorowych i 10 indywidualnych spoczywa tutaj 5 672 ofiar, w tym 131 osób zidentyfikowanych. Pochowano tutaj:
- 4 985 niezidentyfikowanych jeńców radzieckich zamordowanych o obozie funkcjonującym podczas wojny w miejscowości Wólka Pełkińska,
- 471 (w tym 72 znanych z nazwiska) Polaków, Żydów, Cyganów i Ukraińców zamordowanych podczas okupacji,
- 25 żołnierzy niemieckich oraz 1 cywil poległych podczas wojny,
- 15 nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego,
- 176 (w tym 33 zidentyfikowanych) żołnierzy Armii Radzieckiej poległych podczas walk w 1944 roku i ekshumowanych na cmentarz z sąsiednich miejscowości.
Wszystkie mogiły mają formę betonowych obramowań wypełnionych ziemią. Na niektórych ustawione są metalowe tabliczki z liczbą oraz narodowością pochowanych tutaj osób. Na jednej z mogił niewielka tabliczka imienna ufundowana przez rodzinę pochowanych. Jednak większość mogił posiada jedynie niewielki betonowy cokolik, na którym umieszczona jest tabliczka z wyrytym symbolem OT – ofiary terroru. Na jednej z mogił zbiorowych, przy bocznej ścianie, umieszczony jest wysoki metalowy krzyż a obok niego betonowy, pobielany ostrosłup z metalową tabliczką: POLEGLI W LATACH 1939 – 1945 SOWIECI, ŻYDZI, CYGANIE, POLACY, UKRAIŃCY.
Ogólna tablica pamiątkowa umieszczona jest na niewielkim betonowym postumencie, na szczycie wyłożonym płytkami mrozoodpornymi. Płyta ufundowana w 1979 roku została kilka lat temu odnowiona bez zmiany treści, która brzmi:
CMENTARZ OFIAR HITLERYZMU W JAGIELLE – NIECHCIAŁKACH 1939 – 1945.
MOGIŁA ZBIOROWA PONAD 5OOO ISTNIEŃ LUDZKICH
ZAMORDOWANYCH W OBOZIE PRZEJŚCIOWYM
DLA ŻOŁNIERZY RADZIECKICH W WÓLCE PEŁKIŃSKIEJ.
OBOK GROBÓW ŻOŁNIERSKICH
SPOCZYWAJĄ POMORDOWANI W TYM REJONIE POLACY, ŻYDZI I CYGANIE.
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.
PATRONAT SZKOŁA PODSTAWOWA W JAGIELLE
ZARZĄD CMENTARZAMI URZĄD GMINY W TRYŃCZY
LIPIEC 1979.
Zginęli razem z Ulmami
Wśród grobów żydowskich znajduje się też miejsce, gdzie pochowano rodzinę Goldmanów zamordowaną wraz z Ulmami w Markowej. To dla nich Józef i Wiktoria zaryzykowali życie swoje i swoich dzieci. Niestety, nikomu z ukrywanej rodziny żydowskiej, ani z rodziny Ulmów nie udało się przetrwać. Wszyscy zostali zamordowani przez Niemców 24 marca 1944 r. w Markowej (powiat łańcucki).10 września po beatyfikacji rodziny Ulmów prezydent Andrzej Duda wraz z małżonka przyjechali do Jagiełły złożyć kwiaty na grobie Goldmanów. Jak podaje oficjalny komunikat ze strony prezydenta, na Cmentarzu Wojennym Ofiar Hitleryzmu 1939–1945 w Jagielle–Niechciałkach, odbyło się spotkanie modlitewne.
-Przed Pomnikiem Pamięci Żydów Obywateli II Rzeczypospolitej, zamordowanych w Markowej w latach 1942–1944 Para Prezydencka złożyła biało–czerwoną wiązankę. Na nekropolii usytuowanej w lesie w Jagielle–Niechciałkach, w 279 mogiłach zbiorowych i 10 indywidualnych spoczywają 5672 ofiary, w tym 131 osób zidentyfikowanych. Spoczywają tu m.in. Żydzi z rodziny Didnerów, Goldmanów i Grünfeldów, zabici wraz z rodziną Ulmów- czytamy.
O cmentarz dbają mieszkańcy Gminy Tryńcza. W ostatnim czasie wiaty składają też tam władze samorządowe i wojewódzkie. Miejsce w dosadny sposób przypomina naszą tragiczną historię i warto je odwiedzić.
Podcasty
Playlisty tematyczne
