Wyniki raportu są zatrważające. Okazuje się, że aż 56 proc. młodych ludzi doświadczyło cyberprzemocy, a blisko połowa z nich nie zareagowała na cyfrową agresję. Co czwarta osoba otrzymała czyjeś nagie lub półnagie zdjęcie, a średni wiek pierwszego kontaktu z pornografią wynosi 11 lat i 3 miesiące. Już 11 proc. nastolatków spotkało się z nieznajomą osobą dorosłą poznaną w Internecie, a co czwarta osoba – nikomu o tym nie wspomniała. Te dane pokazują, że dorastanie w cyfrowym świecie wymaga edukacji i większego zaangażowania ze strony rodziców, opiekunów i nauczycieli w bezpieczeństwo młodzieży w internecie.
Czas spędzany w sieci i nadzór
Z raportu NASK wynika, że nastolatki najczęściej otrzymują swoje pierwsze smartfony jeszcze przed ukończeniem 8. r.ż. Wątpliwości budzi to, czy rodzice przygotowują młodych ludzi do tego, co może czekać je w cyfrowym świecie – świecie zarówno pełnym możliwości, jak i zagrożeń. To pytanie jest zasadne w obliczu rozbieżności dotyczących chociażby czasu, jaki nastolatkowie spędzają w sieci, a tym, jak widzą to ich opiekunowie. Podczas gdy 57 proc. rodziców deklaruje, że ustala z dzieckiem zasady korzystania z Internetu, jedynie 21 proc. dzieci potwierdza, że tak jest. Tylko 45 proc. młodych ludzi twierdzi, że ma ustalony limit czasowy czasu, jaki spędza online.
– Dziś, korzystając z internetu, w dni powszednie nastolatki spędzają w nim 5 godzin dziennie bez jednej minuty, a w weekendy 5 godzin i 16 minut. To, co prawda, mniej niż rekordowy wynik z 2022 roku, kiedy było to średnio 5 godzin i 36 min. Jednak, co najbardziej alarmujące, rodzice nie mają nad tym kontroli. Czas, o którym mówią dzieciaki, nie jest spójny z tym, co o czasie spędzanym online mówią ich rodzice. Rozbieżności między tym, co deklarują nastolatki, a opiniami rodziców, można zauważyć też np. w kwestii ustalania zasad korzystania z internetu. Rodzice bardzo często nie wiedzą, co ich dzieci robią w sieci – zauważa dr Agnieszka Ładna, współautorka raportu i ekspertka NASK.
Cyberprzemoc – niezmiennie na wysokim poziomie
Ponad połowa polskich nastolatków doświadczyła przemocy w sieci, jednak o tym, co je spotkało, wielu z nich nie powiedziało - nikomu. Przeraża fakt, że dzieci, które doznały krzywdy w sieci, nie mówią o tym rodzicom, którzy z kolei żyją w złudnym przekonaniu, że w razie problemów dziecko zwróci się do nich po pomoc. Nastolatki doświadczają przemocy w różnych formach m.in. wyzywania (29 proc.), ośmieszania (19 proc.), poniżania (18 proc.) czy straszenia (13 proc.). Eksperci wskazali też na niepokojące zjawisko, określane mianem „normalizacji przemocy online” – aż 17 proc. nastolatków nie umie jednoznacznie powiedzieć, czy faktycznie doświadczyło przemocy w Internecie. To może wskazywać na to, że agresja w sieci jest tak powszechna, że zaczyna być standardem.
Ryzykowne zachowania
Ponad jedna czwarta nastolatków otrzymuje nagie lub półnagie zdjęcia od rówieśników lub nieznajomych. Czterokrotnie rzadziej rodzice deklarują świadomość zaistnienia takiego faktu. Wciąż popularne są internetowe challenge, czyli wyzwania, w których co najmniej raz w minionym roku udział brało 33 proc. chłopców. Powszechne jest też oglądanie patostreamerów, którzy tworzą relacje na żywo, nie stroniąc od przemocy, alkoholu czy zachowań patologicznych. Przynajmniej raz takie treści obejrzało 22 proc. nastolatków. Problemem jest też coraz wcześniejszy kontakt z pornografią – ok. 11 lat, przy czym jedna trzecia młodych ludzi ogląda je codziennie lub kilka razy w ciągu tygodnia. Co dziewiąta osoba spotkała się z nieznajomym poznanym w Internecie, a co czwarta – trzyma to w sekrecie. To pokazuje, że nastolatki nie powinny być pozostawiane same w sieci. Potrzebują mądrego rodzica, który wyjaśni im, jakie zagrożenia są związane z cyfrowym światem, do kogo mogą zwrócić się po pomoc lub w razie pytań. Już od najmłodszych lat warto uczyć je krytycznego myślenia i ograniczonego zaufania do treści, na które trafiają w internecie.
Kontakt z AI
W tej edycji raportu po raz pierwszy została poruszona kwestia użycia sztucznej inteligencji przez uczniów. AI staje się codziennością – już 7 na 10 nastolatków miało z nią kontakt. ChataGPT używa 53 proc. uczniów, a 25 proc. korzysta z CapCut. 70 proc. nastolatków korzysta z programów bazujących na sztucznej inteligencji w nauce. Coraz rzadziej sięgają do tradycyjnych źródeł wiedzy, jak Wikipedia (tylko 23 proc.) czy wyszukiwarka Google (45 proc.). Narzędzi AI 40 proc. używa do odrabiania prac domowych, 23 proc. do rozrywki, a 21 proc. nastolatków – dla zabicia nudy. Niestety, wśród młodzieży świadomość zagrożeń jest niska, czego dowodem jest fakt, że aż 63 proc. badanych nie wie, czym jest „deepfake”. Czy dorośli uświadamiają sobie, że z AI korzystają ich podopieczni i to intensywnie? Według 43 proc. rodziców ich dzieci w ogóle nie używają sztucznej inteligencji, a 30 proc. nie jest tego pewna.
Rodzic jako przewodnik po cyfrowym świecie
– Konieczna jest długofalowa praca dla dobra dzieci i młodzieży w świecie cyfrowym – praca oparta o solidne dane, a tych dostarcza prezentowany dzisiaj raport “Nastolatki”. To bezcenna wiedza, bo młodzież potrzebuje nie tylko wsparcia i edukacji, ale przede wszystkim obecności i zrozumienia – powiedział na premierze raportu wicepremier i minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski. Warto zaznaczyć, że aplikacje rodzicielskie to jedno, ale to szczera rozmowa, zrozumienie i zainteresowanie się tym, co dziecko robi w sieci, jest kluczowa, aby lepiej chronić młodych ludzi. Zdaniem ekspertów to rodzic, udostępniając młodemu człowiekowi urządzenia łączące go ze światem online, zobowiązany jest go przez ten świat mądrze i świadomie poprowadzić. Oznacza to znajomość możliwości, jakie niesie z sobą Internet, ale i zagrożeń oraz sposobów ochrony przed nieodpowiednimi treściami, cyberprzemocą i ryzykownymi zachowaniami.
– Wnioski z raportów „Nastolatki” od lat wyznaczają kierunki debat społecznych, wspierając rodziców, nauczycieli, specjalistów i decydentów w ich codziennej pracy. Teraz, wraz z premierą najnowszej edycji, ponownie otwieramy przestrzeń do dyskusji o tym, jak najlepiej towarzyszyć nastolatkom i wspierać ich rozwój w dynamicznie zmieniającym się świecie – dodaje współautor raportu Filip Konopczyński, ekspert NASK.
Podcasty
Playlisty tematyczne
