Gwara warszawska. Język ulicy i podwórek
Gwara warszawska to miejska odmiana języka polskiego, która ukształtowała się w Warszawie. Jej początki sięgają II połowy XVIII wieku, a najważniejsze cechy ustaliły się w wieku XIX. Gwara ta powstała na bazie dialektu mazowieckiego, którym posługiwali się ludzie migrujący do Warszawy z okolicznych wsi. Nałożyły się nią zapożyczenia z języków używanych przez inne narodowości zamieszkujące Warszawę, głównie z jidysz, rosyjskiego i niemieckiego.
Powstała z nałożenia się licznych zapożyczeń z mazowieckiej odmiany polszczyzny, a także języków obcych używanych przez mieszczan i dwór królewski, a w XIX wieku wzbogaciła pod wpływem języka niemieckiego, a potem rosyjskiego.
Gwara warszawska charakteryzowała się bogatym słownictwem, licznymi neologizmami i specyficzną wymową. Była językiem żywym, dynamicznym, odzwierciedlającym realia życia w stolicy. Nie była jednolita. Różniła się w zależności od dzielnicy, środowiska społecznego czy zawodu. Istniały gwary takie jak praska, staromiejska, wolska, powiślańska, a także gwary zawodowe, np. dorożkarska, drukarska czy przestępcza.
Dlaczego gwara warszawska zanika?
Po II wojnie światowej, w wyniku zniszczenia Warszawy i wysiedlenia jej rdzennych mieszkańców, gwara warszawska zaczęła zanikać. Powojenni warszawiacy w większości pochodzili spoza Warszawy i nie mieli styczności z przedwojennymi mieszkańcami, co spowodowało, że gwara w stolicy niemal zanikła.
Mimo to, gwara warszawska przetrwała w pamięci starszych warszawiaków i w kulturze popularnej. Do dziś można usłyszeć charakterystyczne słowa i zwroty w filmach, książkach czy piosenkach.
Jej unikalne słownictwo, wymowa i styl stanowią cenne dziedzictwo, które warto pielęgnować i przekazywać kolejnym pokoleniom. Czy gwara warszawska ma szansę przetrwać? To zależy od nas, od naszej pamięci i szacunku dla historii Warszawy.
Podcasty
Playlisty tematyczne
