Córka narkomanka i samobójczyni. Zięć był zdrajcą Polski. Okrutny los słynnego malarza. Niezapomniani WIDEO

2022-05-27 19:49

Druga część programu "Niezapomniani. Cmentarne historie" o znanych polskich malarzach i ich rodzinach. W odcinku wystąpił gość specjalny, pisarz i dziennikarz Marek Teler, autor książki "Upadły amant. Historia Igo Syma". Postać słynnego kolaboranta, niemieckiego agenta wiąże się z córką Juliana Fałata.

SG Córka narkomanka i samobójczyni

i

Autor: GRAFIKA SE SG Córka narkomanka i samobójczyni
Groby słynnych malarzy cz. 2. Niezapomniani

Stanisław Wyspiański (1869-1907) - pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Człowiek wielu talentów - pisarz, poeta, dramaturg, malarz, grafik, projektant mebli i architekt. Jego najważniejsze dzieło to Wesele.Tworzył w Młodej Polsce. Nazywany piątym wieszczem (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński i Cyprian Kamil Norwid). Syn Franciszka Wyspiańskiego (1836-1901) - rzeźbiarza i fotografa. Miał brata Tadeusza, który zmarł w wieku 4 lat.Matka, Maria zmarła gdy miał 5 lat. Po śmierci syna i żony, ojciec malarza wpadł w alkoholizm. Ostatnie lata życia spędził w domu dla ubogich. Jego grób na Cmentarzu Rakowickim już nie istnieje. Stanisław Wyspiański studiował filozofię na UJ oraz malarstwo na Szkole Sztuk Pięknych. Był uczniem Jana Matejki. Zmarł na kiłę. Jego żoną była chłopka Teodora Teofila Pytko (1868–1957), z którą miał przysposobionego syna Teodora, córkę Helenę (1896-1971) Chmurską, syna Mieczysława (1899-1925) i syna Stanisława (1901-1968) - pochowani na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Portretował swoją rodzinę. Najsłynniejszy obraz Macierzyństwo (1905) - Muzeum Narodowe w Krakowie i portret Elizy Pareńskiej (1888-1923), żony Edwarda Leszczyńskiego (1880-1921), poety i krytyka literackiego - grobowiec Cmentarz Rakowicki.

Eliza Pareńska była alkoholiczką i narkomanką. Po śmierci męża popełniła samobójstwo zostawiając 9-letniego syna Witolda.Miała dwóch braci Adama i Jana oraz dwie siostry Marię Marynę i Zofię. Jej ojciec Stanisław Pareński (1843-1913) był lekarzem, profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Maria Pereńska (1884-1941) była muzą malarzy okresu Młodej Polski. Malował ją m.in. Witold Wojkiewicz. Była żoną lekarza Jana Raczyńskiego (1865-1918) - Cmentarz Łyczakowski. Jej szwagrem był kompozytor Bolesław Raczyński (1879-1937) - Cmentarz Rakowicki, twórca muzyki do m.in. dramatów Stanisława Wyspiańskiego, Ajschylosa czy Arystofanesa.Po śmierci męża Maria poślubić rosyjskiego porucznika Romana Jasieńskiego (1873-1937) - Wilno, a potem lekarza Jana Greka (1975-1941), brata adwokata i działacza PSL Michała Greka (1862-1929) - Cm. Łyczakowski.

Jan Grek zginął razem z żoną i szwagrem w grupie profesorów lwowskich, zamordowani zostali przez Einsatzkommando zur besonderen Verwendung pod dowództwem Brigadeführera dr Karla Eberharda Schöngartha (1903-1946) w nocy z 3 na 4 lipca 1941. Jego szwagrem był Tadeusz Boy-Żeleński (1874-1941) polski intelektualista i literat; tłumacz, krytyk literacki i teatralny, poeta-satyryk, kronikarz i eseista, a także działacz społeczny, z wykształcenia lekarz. Żoną była Zofia Pareńska (1886-1956), pierwowzór Zosi z Wesela - Stare Powązki. Jej matką chrzestną była Maria Mühleisen, a ojcem chrzestnym lekarz Stanisław Domański 1844-1916 (mąż pisarki Antoniny Domańskiej (1853-1917) - będącej pierwowzorem Radczyni z Wesela). Mieli syna Stanisława (1905-1981), aktora

Do ich aresztowania mógł przyczynić się przedsiębiorca, zbrodniarz wojenny Holender Pieter Menten (1899-1987), który prawdopodobnie wiedział o majątku znajdującym się w mieszkaniu profesora Greka.

Julian Fałat (1853-1929) - pochowany na cmentarzu w Bystrej. Najsłynniejsze obrazy: Popielec, Modlący się starzec Ożenił się z Włoszką Marią Luizą Comello Stuckenfeld (1879-1916), z którą doczekał się trojga dzieci: Heleny (późniejsza żona aktora Igo Syma 1896-1941), Kazimierza (1904-1981) i Lucjana (1903-1922), także malarzy. Helena Rita "Kuka" (1901-1931) miała syna Juliana Piotra (1922-1929), który zmarł w wieku 7 lat na zapalenie opon mózgowych. Sama popełniła samobójstwo w 1931 roku i spoczęła na cmentarzu ewangelicko-reformowanym. Jej drugi mąż, prawnik, dr Uniwersytetu Jagiellońskiego Marian Niemczewski (1876-1944) pochowany jest na Starych Powązkach. Razem z Marianem miała jeszcze dwoje dzieci Lucjana (1927-2005 zm. w Chorwacji) i Lucynę (1926-2009) po mężu Frąckiewicz, która wychowała się na zamku w Grodźcu. Była ekonomistką, profesorem Uniwersytetu Śląskiego. Szerzej o Helenie Fałatowej opowiedział pisarz i dziennikarz, Marek Teler, autor książki "Upadły amant. Historia Igo Syma".

Zdrajcy Polski. Groby kolaborantów i konfidentów. Wśród nich aktorzy Niezapomniani WIDEO

Wojciech Fangor (1922–2015) - Powązki Wojskowe. Najdroższym obrazem sprzedanym w Polsce jest jego dzieło zatytułowane „M22”. Poszło ono w stołecznym domu aukcyjnym DESA Unicum za 7,316 mln zł. Szerzej o artyście było w odcineku "Niezapomnianych o "naj...".

Najstarsze groby w Polsce. Mogiły najwyższego Polaka i aktora filmów pornograficznych. Niezapomniani

Maja Berezowska (1898–1978), pseudonim „Ditto” - polska malarka, graficzka, karykaturzystka i scenografka. Była córką inżyniera Edmunda Berezowskiego (1961-1924), budowniczego kolei transsyberyjskiej, podpułkownika armii rosyjskiej (tytularny generał brygady Wojska Polskiego) i Janiny z Przecławskich. Od 1918 żona malarza, karykaturzysty i scenografa Kazimierza Grusa (1885-1955), z którym rozwiodła się ok. 1926 roku. Zyskała sławę jako autorka subtelnych grafik o tematyce erotycznej. W czasie pobytu w Paryżu była karykaturzystką pisma „Le Figaro”. Tworzyła karykatury Hitlera. Ambasada III Rzeszy wytoczyła jej wówczas proces za zniewagę głowy państwa. Kara grzywny 500 franków zmniejszona do symbolicznej kwoty po apelacji. W czasie wojny została aresztowana przez gestapo w wyniku donosu i osadzona na Pawiaku.Za znieważenie Hitlera wysłana z wyrokiem śmierci do obozu koncentracyjnego Ravensbrück. Po wyzwoleniu trafiła do Szwecji na rehabilitację. Do Polski wróciła w 1946 roku.Spoczęła w grobie ojca na Powązkach Wojskowych.

Edward Dwurnik (1943–2018) – malarz, grafik. Namalował ponad 5000 obrazów - Powązki WojskoweJego żoną była fotografka Teresa Gierzyńska, z którą miał córkę Polę Dwurnik (ur. 1979) – malarkę i graficzkę.

Olga Boznańska (1865-1940) - modernizm, postimpresjonizm - Cmentarz Les Champeaux w MontmorencyNajsłynniejszy obraz - Dziewczynka z chryzantemami (1894). Była córką inżyniera Adama Nowiny Boznańskiego i Francuzki Eugenii de Mondain. Miała siostrę Izabellę Antoninę Ewelinę. Od 1898 roku mieszkała w Paryżu. Była zaręczona z malarzem Józefem Czajkowskim (1872-1947), bratem malarza Stanisława (1878-1954) - pochowani w Alei Zasłużonych na Starych Powązkach. Józef ożenił się potem z aktorką Letą Walewską (zm.1929)

Tamara Łempicka (1898-1980) - skremowana, a jej prochy zostały wrzucone z helikoptera do krater wulkanu El Popo w Meksyku. W 2020 roku jej obraz Portrait de Marjorie Ferry został sprzedany za 16,28 mln £ (82 mln zł), stając się najdrożej sprzedanym dziełem polskiego twórcy. 

Roman Opałka (1931-2011) - konceptualizm. Słynne obrazy przedstawiające ciąg cyfr cykl OPALKA 1965 /1 – ∞.

Każdą liczbę dodatkowo wymawiał, nagrywając ją na magnetofon, a do skończonego obrazu dodawał swoje aktualne zdjęcie. Zmarł w Rzymie. Miał brata Henryka (1929-2018), artystę grafika - Cmentarz Północny. Pochowany został na francuskim cmentarzu w Le Mans. W 2010 trzy obrazy z jego cyklu zostały sprzedane za 713 250 funtów.

Artur Grottger (1837-1867) - zmarł na gruźlicę w uzdrowisku Amélie-les-Bains we francuskich Pirenejach. Był malarzem, jednym z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim, ilustratorem, rysownikiem i autorem cyklu „kartonów” o powstaniu styczniowym. W poprzednim odcinku "Niezapomnianych" było o malarzu Henryku Rodakowskim, którego praprawnuczka europosłanka Róża Thun spokrewniona jest z malarką Wandą Młodnicka z d. Monne (1850-1923), żoną malarza Karola Młodnickiego (1835-1900) - Cmentarz Łyczakowski we Lwowie i jej wnuczką Anielą "Lelą" Pawlikowską, także malarką. Artur Grottger był narzeczonym Wandy Monne. To właśnie ona sprowadziła ciało ukochanego i pochowała na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w miejscu, które wybrał sam malarz podczas spacerów z Wandą.

Jego ojciec, malarz Jan Józef, powstaniec styczniowy, był nieślubnym synem radcy sądu tarnowskiego Hilarego Siemianowskiego. Po urodzeniu nosił nazwisko panieńskie swojej matki, francuskiej guwernantki, panny Grottger, która przyjechała ze Szwajcarii. Siemianowski zadbał o edukację syna (Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu) i pozostawił mu spory majątek ziemski oraz gotówkę. Ożenił się z Krystyną Blahao de Chodietow, córką byłego oficera huzarów węgierskich, oraz wyższego urzędnika przy sądzie szlacheckim we Lwowie, który był Chorwatem. Artur Grottger miał troje rodzeństwa: Marię (ur. 1839), Jarosława (ur. 1840) i Aleksandra (ur. 1842).

Józef Mehoffer (1869-1946) - malarz z okresu Młodej Polski - uczeń Jana Matejki. Pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackich urzędników. Jego dziadek Joseph Edler von Mehoffer (ur. 1786 w Brnie) – publicysta, pisarz i galicyjski c.k. urzędnik – był synem nobilitowanego na Morawach Ignaza Edlera von Mehoffera (1747–1807) i Marie Rosalie Hauer. Ojciec Wilhelm był radcą i prezesem Sądu Krajowego oraz starostą. Matka, Aldona z Polikowskich zajmowała się wychowaniem pięciu synów, trzech starszych od Józefa tj. Eugeniusza, Alfreda, Wiktora oraz najmłodszego Wilhelma. Ojciec malarza zmarł, gdy ten miał 4 lata. Józef Mehoffer był żonaty z Jadwigą Janakowską (1871-1956), malarką, modelką i kolekcjonerką, krewną pisarza Józefa Conrada Korzeniowskiego (1857-1924) - pochowany na cmentarzu w Canterbury. Miał z nią syna Zbigniewa (1900–1985). Zmarł na gruźlicę 8 lipca 1946 roku w Wadowicach i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Witold Wojkiewicz (1879-1909) - uczeń Leona Wyczółkowskiego. Malarz, rysownik i grafik okresu Młodej Polski. Przedstawiciel symbolizmu i wczesnego ekspresjonizmu, przez niektórych uznawany za prekursora surrealizmu. Wstąpił do Grupy Pięciu (Grupy Norwid), do której należeli także: Leopold Gottlieb, Wlastimil Hofman, Mieczysław Jakimowicz oraz Jan Rembowski. Ojciec, Stanisław Wojtkiewicz był głównym kasjerem w Banku Handlowym i nie akceptował artystycznych aspiracji syna. Matka, Aniela z domu Święcicka, zajmowała się wychowywaniem jedenaściorga dzieci. Wojkiewicz pracował jako ilustrator w krakowskim tygodniku satyrycznym "Liberum Veto". Współpracował także z krakowskim kabaretem "Zielony Balonik", dla którego stworzył cykl akwarel i rysunków, które do dziś zdobią ściany kawiarni "Jama Michalika". Uprawiał także działalność literacką, pisząc pod pseudonimem Witwoj satyryczne teksty dla czasopisma "Kolce". Zmarł w wyniku wrodzonej wady serca. Prowadził dziennik, który matka włożyła do jego trumny w grobie na Starych Powązkach.

Player otwiera się w nowej karcie przeglądarki