Czym są obsesje i kompulsje i jak często występują?
Obsesje to natrętne myśli, natomiast kompulsje oznaczają natrętne zachowania. Natrętne oznacza, że pojawiają się bardzo często, przez długi czas, są uporczywe i trudne do powstrzymania. Obsesje mogą stanowić nawet 90 proc. wszystkich myśli chorego, co oznacza że zniewalają jego umysł. Pojawiają się wbrew woli danej osoby. Pacjenci prawie zawsze wiedzą, że natręctwa są irracjonalne i niedorzeczne. Mimo to nie potrafią się od nich uwolnić. Występowaniu obsesji i kompulsji towarzyszy zwykle niepokój, lęk i poczucie winy.
Gdy myśli i zachowania natrętne występują razem, przybierają postać zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (dawna nazwa to nerwica natręctw) Chorobie tej zwykle towarzyszą dodatkowe objawy np. tiki, stany depresyjne lub lękowe. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne dotykają około 2,5 proc. populacji.
O czym mówią obsesje i kompulsje?
Najczęściej natrętne myśli dotyczą:
- niepewności, cz jakaś czynność na pewno została wykonana np. drzwi zostały zamknięte, kuchenka wyłączona, przedmioty właściwie ułożone, ręce dobrze umyte. Ważne jest, że obawy te nie ustępują nawet po wielokrotnym sprawdzeniu,
- treści bluźnierczych lub wulgarnych – zwykle u osób radykalnych moralnie,
- myśli, żeby zrobić komuś krzywdę lub kogoś zabić. Bardzo ważne jest to, że u cierpiących z powodu obsesji ryzyko realizacji impulsów jest prawie żadne,
- obsesyjnego lęku przed brudem i nieczystością lub wiążą się z poczuciem konieczności utrzymywania perfekcyjnego porządku, symetrii, określonego układu przedmiotów w otoczeniu. Kompulsje w swojej treści są zwykle realizacją myśli obsesyjnych.
Przykładowe zachowania kompulsywne to:
- natrętne sprawdzanie (drzwi, kurków z wodą, ułożenia przedmiotów itp.),
- nawracające czyszczenie (np. mycie rąk), ciągłe poprawianie, porządkowanie oraz przymusowe zbieranie i gromadzenie przedmiotów.
- rytuały, które pacjent musi wykonać, aby zapobiec narastającemu napięciu (np. „muszę dziesięć razy obrócić się wokół własnej osi bo inaczej mój mąż ulegnie wypadkowi samochodowemu).
Chorzy na natręctwa cierpią, bo nie potrafią pozbyć się dręczących myśli lub zachowań. Wykonywanie natomiast irracjonalnych czynności nie przynosi ulgi, a raczej wzmaga świadomość choroby.
Jaka jest przyczyna występowania natrętnych myśli i zachowań?
Same obsesje i kompulsje, choć pochłaniają większość energii chorego, nie stanowią istoty choroby. Najważniejsze w procesie leczenia jest odpowiedzieć na pytanie, co się kryje pod uciążliwymi natręctwami. Bardzo często są one objawem wewnętrznego konfliktu i lęku przed jego ujawnieniem. Zdarza się, że jesteśmy rozdarci pomiędzy powinnością wobec kogoś lub czegoś, a pragnieniem i pożądaniem czegoś zupełnie innego. Taki stan może powodować przerażenie. Lęk przed realizacją pragnienia i zburzeniem dotychczasowego porządku może doprowadzić do wystąpienia i utrwalenia się obsesji i/lub kompulsji. Natręctwa natomiast odwracają uwagę od prawdziwego problemu i pełnią funkcje samokarania się. Bardzo podatne na taki sposób przeżywania konfliktów wewnętrznych są osoby, które przywiązują dużą wagę do norm i zasad. Cierpiący na obsesje i kompulsje często wychowywani byli w atmosferze surowości i sztywnych norm, gdzie nie było dość miejsca na uczucia i pragnienia.
Leczenie natręctw
Większość specjalistów jest zgodna co do tego, że najskuteczniejszą formą leczenia zaburzeń nerwicowych jest łączenie terapii farmakologicznej z psychoterapią. Celem terapii jest pomóc pacjentowi zrozumieć, jakie są źródła przeżywanych objawów, czyli dojść do ich istoty. Pacjent ma również możliwość przeżyć po raz kolejny, razem z terapeutą, przykre przeszłe doświadczenia i nauczyć się radzić sobie z deficytami emocjonalnymi, które często mają źródło w specyfice domu rodzinnego i relacji z najbliższymi.
Zrozumienie, skąd biorą się zachowania i myśli natrętne przeważnie zmniejsza związany z nimi niepokój i lęk. Prowadzi to do stopniowego zmniejszania się częstotliwości występowania objawów, poprawy jakości życia i stopniowego zdrowienia.
Autor: Martyna Pałaszewska – psycholog dziecięcy – Fundacja Pomocy Psychologicznej i Edukacji Społecznej RAZEM www.razem-fundacja.org
Zobacz: Jak budować więź i spędzać czas z dzieckiem?
Przeczytaj też: Czym się charakteryzuje zaburzenie osobowości typu borderline?
Czytaj też: OSOBOWOŚĆ BORDERLINE (Border Personality Disorder) czyli pograniczne zaburzenie osobowości
Podcasty
Playlisty tematyczne
