Na ogół w pochwie

Kiedy milkł szczęk oręża, w okolicy dało się słyszeć stukot klepania i dźwięk ostrzenia mieczy. Wróg zatykał sobie uszy i czekał cierpliwie. Brzmi jak bajka? Bajki o mieczach okazują się czasem prawdziwe.

Excalibur z południa

W opactwie cystersów w pobliżu włoskiej Sieny w skalnym bloku tkwi miecz. Zgodnie z toskańską legendą, został wbity w kamień przez średniowiecznego rycerza Galgano Guidottiego, przyszłego rozmodlonego pustelnika, w 1180 roku.

Do chwili zbadania składu stali sterczącego zabytku specjaliści byli przekonani, że miecz jest fałszerstwem mającym potwierdzić legendę. Tymczasem wynik analizy składu metalu starej broni nieoczekiwanie potwierdził XII-wieczne pochodzenie miecza. Ponieważ miecz z Montesiepi okazał się o 10 lat starszy od pierwszych wzmianek o wyciągniętym z głazu Excaliburze króla Artura, uznano, że podobieństwo obu podań musi wynikać z jakichś bliżej nieokreślonych przecieków z południa na północ. We włoskiej legendzie musi być sporo prawdy: pod głazem, w którym tkwi miecz, odkryto XII-wieczny grób.

Dziewięć nagich mieczy

Do niedawna sądzono, że pierwsze miecze mogły powstać dopiero wówczas, kiedy wynaleziono brąz, czyli stop miedzi z cyną. Okazało się jednak, że najstarsi wytwórcy mieczy, działający ponad 5 tys. lat temu, poradzili sobie z miękkością miedzi, dodając do niej związki arsenu. Odlane w jednym kawałku ostrze z rękojeścią było wystarczająco twarde i wytrzymałe, by użyć go jako broni.

Dziewięć wykonanych w ten sposób mieczy, pochodzących sprzed 5300 lat, znaleziono w Turcji na stanowisku Arslantepe. Są starsze o tysiąc lat od uznawanych dotąd za najstarsze mieczy z brązu znalezionych wcześniej w tureckim Alca Huyuc.

Nie podniesie, nie usiecze

Do XIV wieku miecze, którymi walczono w Europie, były dość poręczne, oczywiście jak na miecze, które zawadzanie przy chodzeniu mają niejako w naturze. Zwiększenie ciężaru zostało wymuszone przez nowy rodzaj zbroi - z twardych płyt. Przez taką osłonę nie można się było przebić, dźgając lub tnąc lekkim mieczem. Powstały więc miecze cięższe, ważące do 2,5 kg.

Miecze unoszone oburącz, dłuższe niż sam rycerz (1,80 m) i ważące od 3,5 do 5 kg zaczęto wytwarzać na potrzeby piechoty. Nie dość, że do boju szło się pieszo, jeszcze trzeba się było nadźwigać. W ferworze walki ciężki miecz okazał się nieporęczny. W dodatku nie ciął, oj, nie ciął powietrza ze świstem. Dlatego w XV wieku piechurów wyposażono dodatkowo w mniejszy miecz, głównie do dźgania. Zdźwigani byli przez to jeszcze bardziej, ale przed zadźganiem nieskazani na wymachiwanie potworem cięższym od topora.

Lepszy od dzidy

Jak na tak prosty przedmiot, (w przypadku samurajskiego - lekko zakrzywiony), miecz ma bardzo bogatą terminologię dotyczącą budowy. Wydawałoby się, że składa się z tego, co tnie i dźga, i tego, za co się trzyma, żeby się nie skaleczyć. Nic bardziej błędnego. Miecz składa się z 16 części podstawowych, z których większość dzieli się na jeszcze mniejsze, również mające nazwy. Na przykład miąższyna jest środkową częścią głowni między zastawą i sztychem. I na tym może utnijmy.

Broń kultowa

W średniowiecznej Europie miecz, nieodzowny podczas pasowania na rycerza i koronacji władców, przestał być tylko bronią. Mieczom nadawano imiona. Wierność przysięgano właśnie na miecz, który przechodził z ojca na syna. Podczas pogrzebu ostatniego męskiego potomka rodu miecz symbolicznie łamano.

Stalowa katana

Dopiero w drugiej połowie XX wieku uzyskano stal o wytrzymałości porównywalnej z wytrzymałością stali stosowanej przez japońskich kowali do wytwarzania mieczy samurajskich. Niedawno amerykańscy specjaliści od metalurgii po 15 latach badań wykorzystujących najdokładniejsze mikroskopy i modele komputerowe uzyskali ferrium C 69 - stal twardszą od tej, z której wykonano najlepsze, najtwardsze na świecie miecze samurajskie. Najtwardszą, jaka dotąd powstała. Przedmiotem promującym nową technologię jest miecz samurajski wykonany według starych wzorów z nowego materiału. Ostrze tego miecza jest blisko teoretycznego szczytu twardości.