Andrzej Wajda. Romans i skandal z córką w tle. Tak wygląda grób wielkiego reżysera. Niezapomniani

Trudna młodość

W czasie II wojny światowej przerwał naukę i pracował jako magazynier, tragarz i pomocnik bednarza. Jako 16-latek wstąpił do Armii Krajowej. Po aresztowaniu kolegów przez Gestapo wyjechał do Krakowa. Po powrocie do Radomia rozpoczął naukę w Koedukacyjnym Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych "Przyszłość". Po zdaniu matury rozpoczął studia malarskie na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W wyniku zasadzki został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa, gdy zamierzał odwiedzić swojego byłego nauczyciela, Wiktora Langnera. Wydostał się z aresztu dzięki koneksjom swojego stryja Gustawa.

Kariera reżysera

W 1949 roku Wajda rzucił malarstwo na ASP i razem z Konradem Nałęckim (+71 l.) podjął studia reżyserskie w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. U ukończeniu studiów został współpracownikiem Aleksandra Forda (+71 l.), pracując przy jego filmach "Młodość Chopina" i "Piątka z ulicy Barskiej". Swój pierwszy film "Pokolenie", nakręcił w 1954 roku. Stał się dzięki niemu rozpoznawalny. Produkcja była szeroko omawiana przez komunistów, którzy zarzucali Wajdzie przełamanie schematów socrealizmu, jak i emigrację, która uważała, że "Pokolenie" zakłamuje historię. Wkrótce potem Wajda zrealizował jeden ze swoich najważniejszych filmów - "Kanał", według opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego (+88 l.). Dzieło otrzymało nagrodę specjalną jury na festiwalu filmowym w Cannes w 1957 roku. Zapoczątkowało to tzw. polską szkołę filmową. Później reżyser nakręcił głośny "Popiół i diament", "Lotną", "Niewinnych czarodziejów", "Wszystko na sprzedaż", czy "Krajobraz po bitwie". Międzynarodowa sława sprawiła, że Wajda zaczął kręcić filmy także poza Polską. Zapraszały go ekipy z Francji i Wielkiej Brytanii. Reżyser stał się mistrzem przenoszenia na ekran książek i lektur, które wydawały się być nie filmowe. - Nie wybieram do ekranizacji Sienkiewicza, tylko Żeromskiego, bo nie interesuje mnie literatura zgody narodowej, literatura pogodzenia wszystkich ze wszystkimi" - mówił w jednym z wywiadów po premierze "Popiołów" (1965). Do najbardziej znanych ekranizacji Wajdy należą: "Wesele", "Ziemia obiecana", "Panny z Wilka", "Pan Tadeusz" i "Zemsta". Aż 10-krotnie jego filmy ubiegały się o Oscara. Najbliżej ten prestiżowej nagrody za film był w 1981 roku z "Człowiekiem z żelaza". Przegrał wówczas z "Mefisto" w reżyserii Istvana Szabo (83 l.), w którym wystąpiła Krystyna Janda (69 l.). Rewanż nastąpił na festiwalu w Cannes, gdzie film Wajdy otrzymał Złotą Palmę. W dorobku reżysera znalazły się także nagrody na festiwalu w Wenecji - m.in. Złoty Lew za całokształt twórczości, Srebrny Niedźwiedź na Berlinale, Złote Lwy na festiwalu w Gdyni ("Ziemia obiecana" i "Bez znieczulenia") oraz Orły za "Katyń (2008).

Rodzinny skandal

Najważniejszą nagrodą osobistą dla Andrzeja Wajdy był bez wątpienia honorowy Oscar, którego reżyser otrzymał w 2000 roku z rąk Jane Fondy (84 l.). Kto wie, czy by otrzymałby statuetkę, gdyby na cały świat rozeszła się informacja o tragedii w domu jego córki, Karoliny Wajdy (54 l.), która miała z trzecią żoną, popularną aktorką, Beatą Tyszkiewicz (83 l.). 8 czerwca 1999 roku w Głuchach, w dawnym dworku rodzinnym Cypriana Kamila Norwida (+61 l.), samobójstwo popełnił Bartłomiej Frykowski (+40 l.), ceniony operator filmowy, który pracował przy takich produkcjach jak: "Uprowadzenie Agaty", "Ogniem i mieczem" i "Pan Tadeusz". Był on synem Wojciecha Frykowskiego (+32 l.), producenta Filmowego. który zginął zamordowany przez bandę Charlesa Mansona (+83 l.) w willi Romana Polańskiego (88 l.). Jego córką jest natomiast Maja Frykowska-Brzezińska (45 l.), która zyskała sławę dzięki występowi w "Big Brotherze".Śmierć Frykowskiego w domu córki Andrzeja Wajdy owiana jest jednak tajemnicą. Według obserwatorów, którzy interesowali się tą sprawą, policja popełniła rażące błędy podczas śledztwa. Nie wyjaśniono wszystkich dziwnych okoliczności, jakie wydarzyły się po powiadomieniu pogotowia przez Wajdę i jej przyjaciółkę. Funkcjonariuszom zarzucono m.in. to, że nie spryskali podłogi specjalnym fluorescencyjnym preparatem, który mógłby wykryć ślady krwi. Powinni tak uczynić, gdyż córka Tyszkiewicz zmyła podłogę, na której znajdowała się krew Frykowskiego. Zrobiła to przed przyjazdem policjantów. Na odnalezionym nożu nie było także odcisków palców ofiary. Widniały tylko jedne niezidentyfikowane linie papilarne. Karolina Wajda nie przyjechała także na pogrzeb swojego przyjaciela, który został pochowany w grobie rodzinnym na Starym Cmentarzu w Łodzi.

Kobiety

Andrzej Wajda miał cztery żony. Pierwszą małżonką była artystka Gabriela Obremba (+69 l.), z którą był przez 10 lat. Pod koniec ich małżeństwa, jego szwagierka, Maria Obremba (+42 l.), która była siostrą bliźniaczką Gabrieli, wyszła za mąż za Sławomira Mrożka (+83 l.). Potem reżyser ożenił się z inną malarką, Zofią Żuchowską (56 l.). Para rozwiodła się w marcu 1967 roku, gdy Wajda oczekiwał narodzin córki, która była owocem jego romansu. Dwa miesiące później Wajda był już mężem Beaty Tyszkiewicz. Ich małżeństwo przetrwało zaledwie dwa lata. Aktorka wcześniej wystawiła walizkę męża za drzwi. Od 1974 roku reżyser był mężem Krystyny Zachwatowicz (91 l.), historyk sztuki i aktorki, której ojcem był Jan Zachwatowicz (+83 l.), profesor architektury, inicjator odbudowy Starego Miasta i Zamku Królewskiego w Warszawie.

Śmierć i testament

Ostatnim filmem Andrzeja Wajdy były "Powidoki", które premierę kinową miały już po śmierci artysty. Produkcja była pokazana wcześniej na festiwalu filmowym w Gdyni. To właśnie tam reżyser nabawił się przeziębienia, które przerodziło się w ostre zapalenie płuc. Lekarze ze szpitala w Warszawie, by go ratować, wprowadzili go w stan śpiączki farmakologicznej. Niestety byli bezsilni. Andrzej Wajda zmarł nie odzyskawszy przytomności. Wielki artysta został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, obok grobu swojej matki Anieli. Na płycie nagrobnej wygrawerowane jest już także nazwisko Krystyny Zachwatowicz. Wdowa po reżyserze musiała walczyć o majątek po zmarłym mężu w sądzie. Córka Wajdy wniosła bowiem o unieważnienie testamentu i uczynienie jej jedyną spadkobierczynią dorobku artystycznego po Andrzeju Wajdzie. Ostatecznie po dwuletniej batalii, sąd uznał, że prawo do majątku oraz praw autorskich, ma wyłącznie czwarta żona reżysera.

Andrzej Wajda był ostatnim bohaterem sobotniej rubryki "Niezapomniani" w "Super Expressie". Pierwszym był Roman Wilhelmi (55 l.), który pojawił się w gazecie 6 czerwca 2020 roku.

Roman Wilhelmi. Dwa oblicza słynnego aktora (Nie)zapomniani WIDEO