KULTURA Z ŁATWIEJSZYM DOSTĘPEM

„Wsparcie osób z niepełnosprawnościami na Mazowszu” to nowy program samorządu województwa mazowieckiego. Ma on ułatwić osobom z niepełnosprawnościami korzystanie z oferty 28 mazowieckich instytucji kultury, zwiększając ich udział w życiu społecznym.

– Dotychczas prowadziliśmy program „Kulturalna szkoła na Mazowszu”, dzięki któremu udało nam się zachęcić młodych ludzi do wizyty w teatrze lub muzeum. Teraz podobny program kierujemy do osób z niepełnosprawnościami, z którego już skorzystało ponad tysiąc osób – mówi marszałek Adam Struzik.

Szeroka oferta

Osoby z niepełnosprawnościami mogą wybierać spośród 28 instytucji kultury prowadzonych przez samorząd Mazowsza. Wśród nich są zarówno instytucje teatralne i widowiskowe (np. Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca Mazowsze im. Tadeusza Sygietyńskiego w Otrębusach), skanseny (Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu i Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu), a także muzea (np. Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu, Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, Muzeum Mazowieckie w Płocku czy Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie).

– Kultura, sztuka to dziedziny, w których każdy znajdzie coś dla siebie. Dorobek, jakim mogą poszczycić się marszałkowskie instytucje kultury, chcemy pokazać i udostępnić osobom z niepełnosprawnościami, ich bliskim i opiekunom – zauważa Artur Świercz, pełnomocnik zarządu województwa mazowieckiego ds. osób z niepełnosprawnościami i dodaje – jestem przekonany, że realizując ten program, stworzymy przestrzeń, dzięki której obie strony będą w stanie wzmocnić swoją wartość.

Kulturę można odbierać różnymi zmysłami. Jej dostępność dla osób ze szczególnymi potrzebami to nie sam wjazd do budynku. – Zabytkowe zamki, z wąskimi klatkami będą mniej dostępne dla osób poruszających się na wózkach, ale mogą mieć ofertę dostosowaną np. do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzroku. Instytucje aranżują swoje przestrzenie na miarę możliwości, ale też pomysłu na prezentowanie oferty – zaznacza Artur Świercz.

W zabytkowej kamienicy też można

– Dostępność oznacza dla nas odpowiedzialność, ale także otwartość, gościnność. Działalność instytucji kultury ma sens, kiedy z jej oferty korzystają wszyscy zainteresowani odbiorcy – podkreśla Magdalena Dąbrowska, koordynatorka ds. projektów Muzeum Etnograficznego w Warszawie. – Muzea chronią dziedzictwo niematerialne, ale dopiero wyeksponowanie tych obiektów pozwala tworzyć relację z publicznością. Znaczenie ma nie tylko to, o czym opowiadamy, ale też w jaki sposób to robimy. Stale więc pracujemy nad dopasowaniem oferty muzeum do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie znajduje się w zabytkowym XIX-wiecznym gmachu dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy ul. Kredytowej 1. Jednym z największych wyzwań było znoszenie barier architektonicznych. Od kilku lat w muzeum można korzystać z podnośnika umożliwiającego dostęp do budynku osobom z ograniczeniami ruchu czy panoramicznej windy łączącej wszystkie kondygnacje oraz drugiej, alternatywnej windy ułatwiającej zwiedzanie wystaw. Wewnątrz zadbano o odpowiednią szerokość przejść, rozmieszczenie obiektów od siebie z zachowaniem odpowiedniej odległości czy wysokość ich ulokowania, a także zastosowano odpowiedniego rozmiaru i rodzaju kroje pism w podpisach i tekstach tworzących narrację wystawy.

W muzeum działa pętla indukcyjna (system wspomagania słuchu, który znacząco poprawia zrozumiałość mowy osobie słabosłyszącej). Oprócz tego przygotowane są audiodeskrypcje i nagrania w polskim języku migowym (PJM). Do wybranych obiektów utworzono także tyflografiki, repliki obiektów do dotykania oraz podpisy w alfabecie Braille’a.

Doświadczyć Malczewskiego

Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, w tym ważna dla miasta część – Muzeum Historii Radomia to jedna z najlepiej przystosowanych instytucji muzealnych w kraju. – Mamy pełną dostępność dla osób poruszających się na wózkach, pełną ofertę dla osób niewidomych i niedowidzących: specjalnie przygotowane audiodeskrypcje, tyflografiki eksponatów i obrazów, oznaczenia poziome, plany ekspozycji na wszystkich poziomach. Głusi mogą skorzystać z przewodników z oprowadzaniem w języku migowym. Duża część ekspozycji zorganizowana jest tak, że replik eksponatów można dotykać – wymienia Adam Duszyk, zastępca dyrektora muzeum. – Naszą misją jest upowszechnianie dorobku kultury, przedstawienie historii – chociażby naszego miasta. Sięgamy po różne rozwiązania, by każdy mógł poznać naszą ofertę.

W Muzeum im. Jacka Malczewskiego znajduje się 11 obrazów artysty przedstawionych jako eksponaty dotykowe. To płaskorzeźby zaprojektowane zgodnie ze standardami tworzenia tyflografik, czyli są uproszczonym odwzorowaniem oryginalnego dzieła przy zachowaniu skali oraz proporcji. Zamontowane są na pulpitach pod prawidłowym kątem nachylenia i na odpowiedniej wysokości, opisane w alfabecie Braille’a z dodatkową audiodeskrypcją.

W Muzeum Historii Radomia można dotykiem poznać np. kształt kościoła św. Wacława w Radomiu (makieta), ale też eksponaty: kulę kamienną, armatę i umundurowanie ułana Księstwa Warszawskiego. Przed każdym dotykowym eksponatem znajdują się pola uwagi.

– Nie ograniczamy się tylko do prezentowania obiektów muzealnych w sposób dostępny dla każdego, ale takie są też nasze lekcje muzealne. Mamy wygrzewarki do tworzenia tyflografik na specjalnym papierze pęczniejącym. Lekcja poprzedzona zwiedzaniem muzeum, doświadczaniem dzieł Jacka Malczewskiego, wysłuchaniem krótkiego wykładu na temat życia i twórczości Jacka Malczewskiego, kończy się warsztatami, w których uczestnicy mogą stworzyć własne obrazy i tę pamiątkę zabrać do domu. To uwrażliwianie na sztukę, ale i na różnorodny jej odbiór – zauważa Duszyk.

A może do teatru?

Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego w Płocku również postawił na większą dostępność swojej placówki. – Ten sezon okazał się większym wyzwaniem niż się spodziewaliśmy, a było nim zaproszenie do teatru osób, które dotąd nie mogły go odwiedzić – mówi Monika Mioduszewska, koordynatorka projektu „Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego w Płocku – Teatr dostępny”. – Nad wdrażaniem jego dostępności pracowaliśmy przez dziesięć miesięcy. Dzięki temu zrealizowaliśmy dziewięć spektakli z audiodeskrypcją dla niewidomych, a jeden z napisami w języku polskim, tłumaczony na polski język migowy.

Teatr zorganizował również trzy oprowadzania sensoryczne dla osób niewidomych, głuchych i z niepełnosprawnościami ruchowymi.

Kurpie otwarte na każdego

– Dostępność wyrównuje szanse uczestnictwa w kulturze osobom, które wcześniej poprzez różnego rodzaju bariery nie miały takiej możliwości, a to np. w przypadku osób z niepełnosprawnościami jest jednym ze skuteczniejszych sposobów ich usamodzielnienia i zachęca do aktywności społecznej – wyjaśnia Iwona Gałązka, kierownik Wydziału Administracyjnego w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce.

Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, likwidując bariery, umożliwiło osobom z niepełnosprawnościami różnego typu dostęp do wszechstronnej oferty muzealnej: wystawienniczej i edukacyjnej. Ma wydzielone i oznaczone odpowiednie miejsce parkingowe. Droga prowadząca do muzeum, przewidziana dla osób z dysfunkcjami ruchu nie ma przeszkód w postaci krawężników i innych wystających elementów i jest oznaczona piktogramami.

Przestrzenie muzeum są odpowiednio szerokie, by mogły się po nich poruszać np. osoby na wózku. Na pierwszym piętrze między salami wystaw, gdzie są trzy stopnie schodowe, została zamontowana platforma hydrauliczna obsługiwana przez pracownika muzeum. Na każdą kondygnację muzeum można dostać się windą, która jest dostosowana do przewozu osób poruszających się na wózkach. Przyciski w windzie mają oznaczenia w alfabecie Braille'a, co ułatwia identyfikację pięter osobom niewidomym. Z myślą o osobach niedowidzących pierwszy i ostatni stopień schodów zostały oznaczone taśmą w kolorze żółtym. Do budynku i wszystkich jego pomieszczeń można wejść z psem asystującym i psem przewodnikiem.

Dostosowane jest nie tylko dotarcie do wystaw, ale sama oferta. Dla osób niewidomych lub słabowidzących istnieje możliwość wypożyczenia audioprzewodnika wraz z nagraną audiodeskrypcją dotyczącą wyznaczonych fragmentów ekspozycji wystaw stałych. Na jednej z sal wystawowych znajduje się tyflografika z opisem i wzorem wycinanki kurpiowskiej oraz film przetłumaczony na polski język migowy. Muzeum ma także kopie wybranych rzeźb, które przystosowane są do dotykowego poznawania eksponatów.

Oferta zawsze do sprawdzenia

Oferta instytucji kultury może w ramach programu dotyczyć wyłącznie przedsięwzięć własnych tej instytucji (poza projektami okazjonalnymi). Bilet można kupić w kasie lub za pośrednictwem strony internetowej wybranej instytucji kultury, ale przed zakupem przez internet trzeba skontaktować się z wybraną instytucją telefonicznie lub za pośrednictwem poczty elektronicznej, żeby potwierdzić ofertę.

Szczegółowe informacje można znaleźć na stronach każdej z instytucji. Regulamin programu, wzór oświadczenia i lista instytucji znajdują się również na stronie: www.mcps.com.pl.

To tylko przedsmak

Program został przygotowany przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej we współpracy z Departamentem Kultury, Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Obecnie trwa do końca roku. Na tegoroczną edycję samorząd województwa przeznaczył 2 mln zł z budżetu Mazowsza. Zaplanowana jest już kontynuacja w przyszłym roku.

– Chcemy, by ten program zwiększył udział osób z niepełnosprawnościami w życiu społecznym. Niekiedy pierwszą barierą jest bariera ekonomiczna. Program ją niweluje, co wielu osobom da możliwość nie tylko skorzystania z oferty mazowieckich instytucji kultury, ale też urozmaiconego spędzania czasu wolnego – zaznacza Mariusz Budziszewski, zastępca dyrektora Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej.