Historia Pałacu Mostowskich. Jak perła architektury stała się najważniejszym adresem warszawskiej policji?

•  Pałac Mostowskich w Warszawie, początkowo barokowa rezydencja Hylzenów i Mostowskich, stał się centrum życia towarzyskiego oświeceniowej Warszawy.

•  Przebudowany w stylu klasycystycznym przez Antonio Corazziego, służył jako siedziba rządowa, goszcząc nawet koncerty Fryderyka Chopina.

• Przeżył burzliwe czasy, od carskich koszar po siedzibę Wojska Polskiego, by zostać zniszczonym podczas II wojny światowej i odbudowanym dla Milicji Obywatelskiej.

•  Dziś Pałac Mostowskich to siedziba Komendy Stołecznej Policji i znane tło filmowe – odkryj jego fascynującą historię.

Początki pałacu Mostowskich: barokowa rezydencja Hylzenów i Mostowskich

Historia jednego z najciekawszych zabytków Warszawy rozpoczyna się w sercu XVIII wieku. W latach 1762–1765, w miejscu dawnego dworu należącego do rodziny Paców, wzniesiono okazały pałac w stylu późnego baroku. Jego pierwszym właścicielem i fundatorem był Jan August Hylzen, wojewoda miński.

Po jego śmierci w 1767 roku posiadłość przeszła w ręce córki Anny Rozalii i jej męża, Pawła Mostowskiego. Jednak to ich syn, Tadeusz Mostowski – późniejszy minister spraw wewnętrznych Księstwa Warszawskiego – najmocniej zapisał się w historii pałacu, nadając mu swoje nazwisko. To właśnie za jego czasów rezydencja tętniła życiem towarzyskim i kulturalnym, stając się ważnym punktem na mapie oświeceniowej Warszawy.

Klasycystyczna przebudowa i nowa rola. Pałac w rękach rządu

Prawdziwa rewolucja w wyglądzie i funkcji pałacu nadeszła w latach 1823–1824. Budynek został zakupiony przez rząd Królestwa Polskiego i poddany gruntownej przebudowie. Zadanie to powierzono wybitnemu włoskiemu architektowi, Antonio Corazziemu, który nadał mu zupełnie nowe, klasycystyczne oblicze.

Surowa, monumentalna bryła zyskała charakterystyczny czterokolumnowy portyk w wielkim porządku, wsparty na trójarkadowej bramie. Fronton ozdobiono rzeźbami Pawła Malińskiego i Aleksandra Jana Norblina, a także reliefem symbolizującym Rolnictwo, Budownictwo, Przemysł i Handel. Całość wieńczył polski orzeł autorstwa Nicolao Vincentiego. W nowej formie pałac stał się siedzibą Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. To właśnie w tych eleganckich, rządowych wnętrzach swoje koncerty dawał młody Fryderyk Chopin, co stanowi jeden z najciekawszych epizodów w dziejach tego miejsca.

Od carskich koszar do wojska polskiego. Burzliwe losy w XIX i XX wieku

Po upadku Powstania Listopadowego i ograniczeniu autonomii Królestwa Polskiego, budynek nie zmienił swojego administracyjnego charakteru, pozostając w rękach resortu spraw wewnętrznych. Jednak w latach 70. XIX wieku jego losy uległy radykalnej zmianie – pałac przebudowano na koszary dla Wołyńskiego Pułku Lejbgwardii. Ta transformacja wiązała się ze zmianami w architekturze, m.in. przebudową attyki, ale także z wprowadzeniem nowoczesnej instalacji wodociągowo-kanalizacyjnej.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku pałac powrócił w polskie ręce i ponownie zaczął służyć wojsku. Stał się siedzibą Dowództwa Okręgu Korpusu Nr 1. W latach 1925–1926 przeprowadzono remont, podczas którego odrestaurowano m.in. historyczny fryz z napisem. W okresie międzywojennym działał tu również Dom Żołnierza Polskiego, tętniący życiem ośrodek kulturalny z biblioteką, teatrem i salami kursowymi.

Zniszczenie i odbudowa. Wojenna tragedia i powojenne odrodzenie

II wojna światowa przyniosła Pałacowi Mostowskich niemal całkowitą zagładę. Położony w pobliżu granic nowo utworzonego getta warszawskiego, budynek został częściowo zniszczony już na początku okupacji, kiedy spłonęło jego północne skrzydło. W sierpniu 1944 roku, podczas Powstania Warszawskiego, gmach stał się areną ciężkich walk w rejonie Śródmieścia. Ostateczny cios zadali Niemcy, którzy po upadku zrywu metodycznie wysadzili pałac w powietrze.

Po wojnie z majestatycznej budowli pozostała jedynie sterta gruzu. Decyzję o odbudowie podjęto szybko, a prace według projektu Zygmunta Stępińskiego i Mieczysława Kużmy trwały w latach 1948–1951. Z powodu braku oryginalnej dokumentacji i powojennych realiów, pałac odtworzono z licznymi uproszczeniami, m.in. likwidując Salę Balową na rzecz nowych pomieszczeń biurowych. Odbudowany gmach przeznaczono na siedzibę Milicji Obywatelskiej.

Pałac Mostowskich dzisiaj: od milicji po plan filmowy

Dziś Pałac Mostowskich kontynuuje swoją mundurową historię, będąc główną siedzibą Komendy Stołecznej Policji. Jego klasycystyczna fasada jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych budynków w tej części Warszawy. Warto dodać, że jego charakterystyczne wnętrza i korytarze zyskały dodatkową sławę dzięki kinematografii. W latach 2004-2005 kręcono tu sceny do kultowego filmu i serialu „Pitbull” w reżyserii Patryka Vegi. W ten sposób historia pałacu, w której splatają się losy arystokracji, artystów, żołnierzy i urzędników, została wzbogacona o kolejny, tym razem popkulturowy rozdział.