Tajemnice Mokotowskiej 3. Historia dwóch budynków pod jednym adresem.

•  Odkryj niezwykłą historię Mokotowskiej 3 w Warszawie, gdzie stare mapy ujawniają losy dwóch budynków pod tym samym adresem.
• Od fabryki z końca XIX wieku po luksusową kamienicę modernistyczną
• Poznaj dramatyczny moment, w którym budowa Trasy Łazienkowskiej na zawsze zmieniła krajobraz i zadecydowała o przetrwaniu tylko jednego z obiektów.
• Zajrzyj w przeszłość i zobacz, co ocalało z tej podwójnej historii i jakie ślady pozostawiła na fasadzie ocalałego budynku.

Mokotowska 3: Historia ukryta w starych mapach Warszawy.

Aby poznać prawdziwą historię adresu Mokotowska 3 w Warszawie, nie wystarczy spojrzeć na współczesną fasadę. Trzeba rozłożyć stare plany miasta, które niczym kartki z pamiętnika opowiadają o dwóch budynkach o skrajnie różnych losach. Mapy odkrywają przed nami opowieść o fabryce, luksusowej kamienicy i wielkiej budowie, która na zawsze zmieniła tę część Śródmieścia, pozostawiając na współczesnej mapie stolicy tylko jeden z nich. Każdy budynek w Warszawie ma swoją historię, ale opowieść o nieruchomości przy Mokotowskiej 3 jest wyjątkowo złożona. To historia nie jednego, lecz dwóch budynków, których losy można prześledzić, analizując zmieniające się przez dekady plany urbanistyczne miasta.

Mapa z końca XIX wieku: Przemysłowe serce miasta

Gdybyśmy spojrzeli na plan Warszawy z lat 90. XIX wieku, zobaczylibyśmy zupełnie inny krajobraz. Obszar między dzisiejszymi ulicami Mokotowską, Polną i Nowowiejską stanowił jeden, spójny kwartał. Na mapie nie znajdziemy jeszcze ulicy Waryńskiego – kluczowej arterii komunikacyjnej. Zamiast niej, na południowej części tego terenu, plany pokazują duże działki przemysłowe.

To właśnie tam, w 1894 roku, powstały zabudowania fabryki Towarzystwa Akcyjnego "Władysław Gostyński i S-ka". Stare mapy potwierdzają, że serce tej części miasta biło wówczas w rytmie maszyn produkcyjnych, a nie wielkomiejskiego życia, które znamy dzisiaj. Zakłady te były ważnym punktem na przemysłowej mapie ówczesnej Warszawy, jednak rozwój miasta i rosnące zapotrzebowanie na tereny mieszkalne zwiastowały nieuchronne zmiany.

Plan z lat 20. XX wieku: Pierwsza transformacja

Kolejne mapy, pochodzące już z okresu międzywojennego, ukazują pierwszą wielką zmianę. Na planach pojawia się nowa ulica – Jaworzyńska, która "wykrawa" fragment dawnego terenu fabrycznego. Po zakładach Gostyńskiego pozostaje już tylko jedno skrzydło. To właśnie ono staje się bohaterem kolejnego etapu tej historii.

Choć plany z tego okresu nie pokazują jeszcze funkcji budynku, inne źródła historyczne potwierdzają, co się wydarzyło. Dawne skrzydło fabryczne zostało gruntownie przebudowane – dokonano nadbudowy o dwa piętra, przekształcając je w oficynę mieszkalną. Tak, w wyniku transformacji, narodził się pierwszy, historyczny budynek mieszkalny pod adresem Mokotowska 3, co było zwiastunem dalszych, jeszcze większych zmian. Na archiwalnej fotografii z Instytutu Sztuki PAN z 1973 roku widok po nadbudowie dwóch pięter i przebudowie budynku na obiekt mieszkalny.

Mapa z 1939 roku: Dwa budynki, jeden adres

Najciekawszy obraz przedstawiają plany Warszawy tuż sprzed wybuchu II wojny światowej. Po podziale działki w 1929 roku, na pustej przestrzeni od frontu ulicy Mokotowskiej po 1935 roku wyrósł nowy budynek. Mapa z 1939 roku wyraźnie pokazuje już dwa obiekty pod tym samym adresem: W głębi działki – starszą oficynę, powstałą z przebudowy fabryki. Od frontu – nowy, luksusowy budynek w stylu umiarkowanego modernizmu.Ta modernistyczna perła, ukończona tuż przed wojną, stanowiła kontrast dla starszej zabudowy i była symbolem nowoczesnej, eleganckiej Warszawy. Jej prosta bryła i funkcjonalne rozwiązania architektoniczne świadczyły o zmieniających się gustach i wysokim statusie przyszłych mieszkańców. Mapy z tego okresu są bezcennym dowodem na istnienie tej unikalnej, podwójnej nieruchomości.

Porównanie map: Cień Trasy Łazienkowskiej

Najbardziej dramatyczny rozdział tej historii odkrywamy, porównując mapy sprzed i po 1974 roku. Na starszych planach wciąż widzimy oba budynki. Jednak na tych nowszych, w miejscu dawnej oficyny fabrycznej, pojawia się szeroka arteria – ulica Waryńskiego, stanowiąca część budowy Trasy Łazienkowskiej. Budynek przerobiony z fabryki został bezpowrotnie zburzony, by zrobić miejsce dla nowoczesnej infrastruktury komunikacyjnej. Zniknął z mapy miasta na zawsze. Przetrwała jedynie frontowa kamienica z lat 30., która ocalała również z wojennej pożogi. Jej fasada, na której do dziś widoczne są liczne ślady po kulach, jest ostatnią, namacalną kartą tej historycznej mapy.