Bolesław Prus

i

Autor: ARCHIWUM Bolesław Prus

Groby pisarzy cz. 3

Tragiczna śmierć syna Prusa, ślub Sienkiewicza z kuzynką, kochankowie Marii Dąbrowskiej. Niezapomniani

2023-03-29 11:25

W trzecim odcinku cyklu o znanych grobach pisarzy i poetów, przedstawione zostały sylwetki takich wielkich twórców jak Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Bolesław Prus, Maria Dąbrowska, Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa czy Stefan Żeromski. Historia ich rodzin jest pasjonująca i często tragiczna. Zapraszamy do obejrzenia kolejnego odcinku programu "Niezapomniani. Cmentarne historie".

Henryk Sienkiewicz (1846-1916) 

Autor "Trylogii", "Krzyżaków" czy "W pustyni i w puszczy", pochowany jest w sarkofagu w krypcie bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Jego syn, również Henryk (1882-1959) spoczywa natomiast w Chełmcach k. Oblęgorka, czyli miejscowości, gdzie znajduje się muzeum Sienkiewicza. Pierwszą żoną pisarza była Maria Emilia Kazimiera Szetkiewicz Sienkiewicz (1854-1885). Para wzięła ślub 18 sierpnia 1881 w kościele Zgromadzenia Panien Kanoniczek przy placu Teatralnym. Małżeństwo nie trwało długo, gdyż 19 października 1885 w wieku 31 lat Maria zmarła na gruźlicę w uzdrowisku Falkenstein (obecnie dzielnica Königstein im Taunus). Para doczekała się córki Jadwigi Sienkiewicz-Korniłowicz (1883-1969) - tłumaczki literatury francuskiej i angielskiej, malarki oraz poetki. Zięciem pisarza był Tadeusz Korniłowicz (1880-1940) - psycholog, pisarz, działacz ochrony przyrody, taternik, grotołaz, ratownik górski, pułkownik Wojska Polskiego, wykładowca wojskowy, urzędnik, członek Głównego Sądu Koleżeńskiego Związku Legionistów Polskich, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej (więzień Kozielska, zamordowany w Kijowie przez NKWD). Para miała córkę Marię Korniłowicz (1925-1996) - tłumaczkę, autorkę książek o dziadku. Żona, córka, wnuczka oraz zięć Sienkiewicza pochowani są w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach. Ojcem Tadeusza był Edward Korniłowicz (1847-1909), lekarz psychiatra, który także pochowany jest na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Jego braćmi byli natomiast: Władysław Korniłowicz (1884-1946), ksiądz, związany z Zakładem dla Niewidomych w Laskach - zmarł na guza mózgu, pochowany w kościele św. Marcina w Warszawie. Ma też symboliczny grób na cmentarzu leśnym w Laskach, Kazimierz Korniłowicz (1892-1939) - działacz społeczny i oświatowy, żołnierz Legionów Polskich, zginął w czasie bombardowania Lublina - pochowany na wojskowym cmentarzu w Lublinie oraz Rafał Marian (1876–1916) - Stare Powązki,

Druga żona Henryka Sienkiewicza był Maria Wołodkowicz (ślub 11 listopada 1893 w Krakowie, zm. w sierpniu 1925). Była prawdopodobnie przybraną córką odeskiego bogacza Konstantego Wołodkowicza. W niedługim czasie po ślubie (miesiąc) panna młoda rozstała się z Henrykiem. Sienkiewicz w 1896 uzyskał papieskie potwierdzenie niezaistnienia sakramentu małżeństwa. Trzecia żona, Maria Babska (ślub 5 maja 1904 w Warszawie), była jego cioteczną siostrzenicą. Pisarz ma także znanego prawnuka. To Bartłomiej Sienkiewicz - historyk, były minister spraw wewnętrznych, poseł KO.

Groby pisarzy i poetów. Rodzina i kochanka Adama Mickiewicza. Niezapomniani

Stanisław Ignacy Witkiewicz "Witkacy" (1885-1939) 

Pisarz, malarz, filozof, dramaturg i fotografik, autor "Szewców", pochowany na cmentarzu Jeziory Wielkie na Polesiu (Ukraina). Popełnił samobójstwo po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej we wrześniu 1939 roku. W 1988 komunistyczna władza zorganizowała jego fikcyjny pogrzeb na Pęksowym Brzysku w Zakopanem. Na cmentarzu pochowani są rodzice Witkacego - Stanisław (1851-1915), także malarz i Maria Witkiewicz z domu Pietrzkiewicz (1853-1931), nauczycielka muzyki - dwa inne groby. Jego żona Jadwiga (1893-1968) z domu Unrug, która była wnuczką Juliusza Kossaka (1824-1899), także pochowana jest na Cmentarzu na Pęksowym Brzysku. Jego kuzyn Jan Witkiewicz ps. Koszczyc (1881-1958) był architektem, którego matka Anna z Łopacińskich (1860-1883), spokrewniona była z Emilią Plater, a ojciec, Jan (1846-1920) był inżynierem i naczelnikiem warsztatów kolei. Koszczyc zaprojektował gmach Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, willę Witkiewiczówka w Zakopanem i Chatę - letni dom Stefana Żeromskiego w Nałęczowie. Pochowany został na Starych Powązkach.

Dziadek pisarza, Ignacy Witkiewicz (1814-1868) pochowany jest w Tobolsku. Jego córka Aniela z Witkiewiczów (1854–1918) była żoną Bolesława Jałowieckiego (1846-1918). Ich syn Mieczysław Jałowiecki (1876-1962) był delegat Rządu Polskiego w Gdańsku (1919–1920). Zakupił dla Polski Westerplatte. Zmarł w Beckenham pod Londynem, gdzie został pochowany. Z inicjatywy rodziny wspartej przez premiera Mateusza Morawieckiego 5 grudnia 2022 roku w Gdańsku odbyły się uroczystości ponownego pochówku Mieczysława i jego żony Zofii Anieli (z d. Romocka) na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku. Córka Aniela (1883-1935) była żoną polityka Tadeusza Beliny (1886-1958) - Stare Powązki. Z kolei córka Jadwiga (1875-1951) była żoną Władysław Żukowski (1980-1916), polskiego przemysłowca i polityka. Para miała córki: Teresę (1905-1968) - pochowana Jaffa, Izrael - żona Ryszarda Świętochowskiego (1882-1941) - polityka, zamordowanego w Auschwitz oraz Jadwigę (1901-1993) - żona gen. Kazimierza Sosnkowskiego (1885-1969) - Stare Powązki.

Ciało generała Sosnkowskiego skremowano w zakładzie znajdującym się na Mont Royal w Montrealu. Początkowo, zgodnie z ostatnią wolą zmarłego, urnę z jego prochami złożono w paryskim kościele św. Stanisława – generał pragnął spocząć jak najbliżej Polski i powrócić do niej, gdy odzyska niepodległość. Nieco później szczątki Sosnkowskiego zostały przeniesione do grobowca Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem. 12 listopada 1992 urnę z jego prochami sprowadzono do Polski i złożono w podziemiach bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie Siostra Kazimierza, Stanisława Kowalska była matką Wandy (1906-1987), której mąż Juliusz Levittoux (1900-1996) był majorem saperów Wojska Polskiego.

Maria Konopnicka (1842-1910)

Maria Wasiłowska 10 września 1862 w kościele św. Mikołaja w Kaliszu poślubiła Jarosława Konopnickiego herbu Jastrzębiec (1830-1905) - Cmentarz Powązkowski. W czasie ośmiu lat małżeństwa Maria urodziła ośmioro dzieci. Byli to: Tadeusz (1863-1891) - Cm. Powązkowski, bliźnięta Stefan i Władysław (ur. około 1864), Stanisław (1865-1929) - Stare Powązki, Zofia (1866-1956), Helena Janina (ur.1867), Jan (1868-1930) - Stare Powązki i Laura (1870-1935)Siostra pisarki, Wanda Gorczycka (1840-1886) także spoczywa na Starych Powązkach.

Wieloletnią partnerką Konopnickiej była Maria Dulębianka (1858-1919) - malarka, pisarka, publicystka, feministka i działaczka społeczna. Początkowo została pochowana w grobowcu Marii Konopnickiej na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. W 1927 roku jej trumnę przeniesiono na nowo założony Cmentarz Obrońców Lwowa. Jej bratanicą była Maria Dulęba (1881-1959), aktorka, córka jej brata Adolfa Dulęby - Stare Powązki.

Prawnuk wieszcza był mężem słynnej aktorki. Słowacki, Norwid, Krasiński i Kraszewski. Niezapomniani

Eliza Orzeszkowa (1841-1910) z domu Pawłowska

Autorka "Nad Niemnem" była nominowana do nagrody Nobla z literatury w 1905 roku. Została pochowana na cmentarzu farny w Grodnie, w grobie jej drugiego męża, adwokata Stanisława Nahorskiego (1826-1896). 21 stycznia 1858, w wieku niespełna 17 lat, Eliza wyszła za mąż za Piotra Orzeszkę, ziemianina z powiatu kobryńskiego i zamieszkała w Ludwinowie. Tam w czasie powstania styczniowego ukrywał się Romuald Traugutt. Niestety po donosie służby Piotr Oszerzko został aresztowany i zesłany na Sybir. Powrócił do kraju po amnestii w 1867 roku. Zamarł w 1874 roku w szpitalu ewangelickim w Warszawie. Po przeprowadzce do Milkowszczyzny, Orzeszkowa wszczęła proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Dzięki pośrednictwu kanoników murawiewowskich uzyskała je w 1869.

Maria Dąbrowska (1889-1965) 

Autorka tetralogii powieściowej Noce i dnie (1931–1934), za którą była nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1939, 1957, 1959, 1960 i 1965) pochowana jest w Alei Zasłużonych na Starych Powązkach. Była córką Józefa Szumskiego (1844–1912), powstańca styczniowego, administratora majątków ziemskich, i Ludomiry z Gałczyńskich (1856–1927). W 1911 poślubiła majora WP Mariana Dąbrowskiego (1882-1925), działacza socjalistycznego poznanego za granicą, zaprzyjaźnionego z Józefem Piłsudskim. Ponieważ uważali swój związek za nowoczesny, nie rościli sobie prawa do wyłączności, w związku z czym w 1916 nawiązała kilkumiesięczny romans z malarzem, Henrykiem Szczyglińskim (1881-1944). Po śmierci męża w 1925 roku towarzyszem życia Dąbrowskiej został na wiele lat, aż do swej śmierci w 1952, Stanisław Stempowski (1970-1952), dawny ziemianin, bibliotekarz, wolnomularz. Wszyscy partnerzy Dąbrowskiej pochowani są na Starych Powązkach. Dąbrowski początkowo został pochowany został na Cmentarzu Ewangelickim w Warszawie, później przeniesiony do grobowca rodzinnego na cmentarzu Powązkowskim.

Trumnę ze zwłokami Marii Dąbrowskiej wystawiono w Sali Kolumnowej pałacu Prymasowskiego. W testamencie poprosiła o katolicki pogrzeb oraz pochowanie razem z matką i poległą w powstaniu warszawskim siostrą, Jadwigą Szumską (1894-1944) - polonistka, żołnierz Armii Krajowej. Jej druga prośba nie została spełniona. Miała jeszcze siostrę Helenę oraz braci Jana, Adama, Stanisława (1895-1943) i Bogumiła. Bogumił Szumski (1896-1957) był pułkownikiem kawalerii Wojska Polskiego, działaczem niepodległościowym, kawalerem Orderu Virtuti Militari. Pochowani są oni na Starych Powązkach. Córką Heleny była Danuta Hepke-Kelch (1914-2004) bibliotekarka i autorka wspomnień.

Bolesław Prus właśc. Aleksander Głowacki (1847-1912)

Autor "Lalki" i "Faraona" urodził się w rodzinie Antoniego Głowackiego, dworskiego ekonoma o szlacheckich korzeniach (swój późniejszy pseudonim literacki Aleksander Głowacki zaczerpnął z nazwy rodowego herbu Prus I) oraz Apolonii z Trembińskich. Miał o 13 lat starszego brata Leona (1834-1907), nauczyciela historii - cmentarz przy ul. Lipowej w Lublinie. Zmarł na atak serca w wieku 64 lat. Jego pogrzeb na Starych Powązkach zgromadził tłumy wielbicieli talentu pisarza i przerodził się w wielką manifestację mieszkańców Warszawy. Żoną pisarza była Oktawia Trembińska (1851-1936). Para miała adoptowanego syna Emila "Psujaka" Trembińskiego (1884-1906), który zastrzelił się przed drzwiami swojej ukochanej. Żona i adoptowany syn pochowani są w grobowcu pisarza. Bolesław Prus miał także syna Jana Bogusza Sacewicza (1906-1945) pochodzącego z romansu z wdową po lekarzu, Aliną z Jentysów Sacewiczową. Jan był inżynierem, walczył w Powstaniu Warszawskim, zmarł 25 maja 1945 roku, na dzień przez wyzwoleniem oflagu XC Lübeck w Niemczech. Symboliczny grób znajduje się na Starych Powązkach.

Klementyna Hoffmanowa zd. Tańska (1798-1845)

Pisarka, prozaiczka, dramatopisarka, tłumaczka, redaktorka, wydawczyni, pedagożka i działaczka społeczna. Pochowana na cmentarzu Pere-Lachaise w Paryżu. Była pierwszą Polką utrzymującą się z własnej pracy twórczej i pedagogicznej, a także jedną z pierwszych polskich pisarek tworzących utwory dla dzieci i młodzieży. W 1829 roku poślubiła Karola Boromeusza Hoffmana (1798-1875), pisarza politycznego, historyka, prawnika i wydawcę. Po śmierci Klementyny (zmarła na raka piersi) poślubił Matyldę Dunin-Wąsowicz i przeniósł się do Drezna, gdzie zmarł. Marylda poślubiła Karola Jordana i miała z nim 4 dzieci. Córka Konstancja poślubiła hrabiego Tomasza Stadnickiego (1838-1912) - Cmentarz Łyczakowski

Ojcem Klementyny był Ignacy Tański (1761-1805), urzędnik państwowy, dramatopisarz, poeta, tłumacz i mason, a matką Marianna z Czempińskich (1773-1825) - Stare Powązki. Obok znajduje się grób siostry pisarki, Marianny Herman (1804-1830), której mąż Jan Nepomucen (1776-1856) był kapitanem armii Królestwa Polskiego. Zięć jej drugiej siostry, Aleksandry Tarczewskiej (1792-1850) - pochowana w Pęcicach, Aleksander Radwan (1818-1898) spoczywa na Starych Powązkach.

Klementyna Hoffmanowa była nauczycielką Narcyzy Żmichowskiej, która zarzucała jej zbyt duży konserwatyzm. Narcyza Żmichowska (1819-1876), powieściopisarka i poetka, autorka "Poganki" uważana za jedną z prekursorek feminizmu w Polsce. Uczyła się także na pensji Zuzanny Wilczyńskiej (1763-1837), która podobnie jak Żmichowska pochowana jest na Starych Powązkach.

Stefan Żeromski (1864-1925)

Pisarz, prezydent Rzeczypospolitej Zakopiańskiej. czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1921, 1922, 1923, 1924). Autor Przedwiośnia, Ludzi bezdomnych, Dziejów grzechu, Popiołów, Siłaczki, czy Syzyfowych prac został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie. Nie mógł spocząć na Starych Powązkach z powodu życia z inną kobietą bez rozwodu. Jego żonami były Oktawia Radziwiłłowicz, z którą miał syna Adama (1899-1918), zmarłego w Nałęczowie. W 1922 roku przeniesiono trumnę z jego ciałem z cmentarza parafialnego w Bochotnicy do mauzoleum w Nałęczowie zaprojektowanym przez Jana Koszczyc – Witkiewicza, kuzyna Stanisława Ignacego Witkiewicza. Kolejną partnerką pisarza była Anna Żeromska (1888-1983), malarka, z którą miał córkę Monikę (1913-2001), malarkę. Anna Zawadzka nie była jednak jego oficjalną żoną (zapisał ją tak tylko w swoim testamencie). Córka i partnerka życiowa pochowane są z Żeromskim.

Gabriela Zapolska (1857-1921) 

Pisarka, autorka "Moralność pani Dulskiej",  właśc. Maria Gabriela Janowska z domu Piotrowska herbu Korwin, primo voto Śnieżko-Błocka - Cmentarz Łyczakowski. Przez 12 lat była żoną porucznika gwardii carskiej, młodego ziemianina ze Żmudzi, Konstantego Śnieżko-Błockiego herbu Leliwa. Drugim mężem był malarz Stanisław Janowski herbu Ślepowron (1866-1942). Pochowany został w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim. Jego siostra Bronisława Rychter-Janowska (1868-1953) także była malarką.

Władysław Reymont (1867-1925)

Pisarz, noblista, właśc. Stanisław Władysław Rejment. Zanim został pisarzem światowej sławy, w latach 1880–1884 uczył się zawodu krawieckiego w Warszawie, po czym został czeladnikiem. W okresie 1884–1888 był aktorem w wędrownych grupach teatralnych, następnie w latach 1888–1893 dzięki protekcji ojca, Józefa Rejmenta, który był organistą, znalazł zatrudnienie jako niskiej rangi funkcjonariusz Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej 13 lipca 1900 Reymont uległ wypadkowi kolejowemu. Trafił do szpitala z dwoma złamanymi żebrami, jednak w raporcie lekarskim napisano, że pisarz ma 12 złamanych żeber oraz inne kontuzje ciała i nie wiadomo, czy będzie nadal zdolny do pracy umysłowej. Notatkę szpitalną sfałszował dr Jan Roch Raum, dzięki czemu Reymont dostał odszkodowanie w wysokości 38 500 rubli pomogło mu zdobyć niezależność finansową. 5 lipca 1902 w Krakowie ożenił się z Aurelią Szabłowską z domu Schatzschnejder. Ślub odbył się w kościele Karmelitów na Piasku. W tym samym roku umarł jego brat Franciszek. Nagrodę Nobala za powieść "Chłopi" otrzymał w 1924 czyli, na rok przed śmiercią. Ciało uroczyście przeniesiono mieszkania z ul. Górnośląskiej, gdzie zmarł do katedry św. Jana, gdzie trumna została wystawiona na widok publiczny. Jego grób znajduje się w Alei Zasłużonych na Starych Powązkach, tam także pochowano jego żonę. Nieopodal jest także grób matki pisarza, Antoniny Rejmant.

Groby pisarzy cz. 3. Sienkiewicz, Prus, Konopnicka, Dąbrowska, Orzeszkowa, Zapolska, Żeromski, Reymont. Niezapomniani

Player otwiera się w nowej karcie przeglądarki

Nasi Partnerzy polecają